Trang 86
MỞ ĐẦU
Trong những năm gần đây, ở nước ta có sự thay đổi lớn trong tổ chức lãnh thổ công nghiệp. Tổ chức lãnh thổ công nghiệp là gì? Tổ chức lãnh thổ công nghiệp có các hình thức nào? Mỗi hình thức có đặc điểm và vai trò ra sao?
HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
1. Quan niệm và vai trò
- Quan niệm: Tổ chức lãnh thổ công nghiệp là việc bố trí, sắp xếp các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp để tạo nên các không gian lãnh thổ công nghiệp các cấp khác nhau.
- Vai trò:
+ Sử dụng hợp lí các điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên, điều kiện kinh tế – xã hội nhằm đạt hiệu quả cao nhất về kinh tế – xã hội và môi trường.
+ Phát huy sức mạnh tổng hợp của đất nước.
+ Thu hút nguồn lực từ bên ngoài.
? Dựa vào thông tin trong mục 1, hãy trình bày quan niệm và vai trò của tổ chức lãnh thổ công nghiệp.
2. Một số hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp
Các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp trên thế giới khá đa dạng và phong phú, phổ biến là: điểm công nghiệp, khu công nghiệp tập trung và trung tâm công nghiệp.
BẢNG 30. ĐẶC ĐIỂM VÀ VAI TRÒ CỦA MỘT SỐ HÌNH THỨC TỔ CHỨC LÃNH THỔ CÔNG NGHIỆP
| Tiêu chí | Vai trò | Đặc điểm |
| Điểm côngnghiệp | – Góp phần vào quá trình công nghiệp hoá, tiêu thụ sản phẩm và nâng cao giá trị của sản phẩm nông nghiệp. – Tạo việc làm, đóng góp vào nguồn thu của địa phương. | – Hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp đơn giản nhất, đồng nhất với một điểm dân cư. – Gồm một số xí nghiệp phân bố gần nguồn nguyên, nhiên liệu (hoặc vùng nông sản) với chức năng khai thác hay sơ chế nguyên liệu. – Không có (hoặc có rất ít) mối liên hệ giữa các xí nghiệp. – Hoạt động sản xuất đa dạng và linh hoạt, dễ ứng phó với các sự cố và dễ thay đổi thiết bị, không làm ảnh hưởng đến các xí nghiệp khác. |
Trang 87
| Khu công nghiệp | – Hình thức quan trọng và phổ biến ở các nước đang phát triển trong quá trình công nghiệp hoá. – Đóng góp lớn vào giá trị xuất khẩu của nền kinh tế. – Tạo ra hệ thống cơ sở hạ tầng đồng bộ, có giá trị lâu dài. – Góp phần giải quyết việc làm, đào tạo nguồn nhân lực và nâng cao thu nhập cho người lao động. – Góp phần hạn chế gây ô nhiễm môi trường. | – Tập trung tương đối nhiều xí nghiệp với khả năng hợp tác sản xuất cao trên một khu vực có ranh giới xác định, không có dân cư sinh sống, cùng sử dụng cơ sở hạ tầng sản xuất và xã hội. – Sản xuất các sản phẩm vừa để tiêu thụ trong nước vừa để xuất khẩu. – Các xí nghiệp nằm trong khu công nghiệp được hưởng quy chế ưu đãi riêng. |
| Trung tâm công nghiệp | – Có vị trí quan trọng trong nền kinh tế, chiếm tỉ trọng đáng kể trong giá trị sản xuất và GDP của vùng và cả nước. – Là hạt nhân tạo vùng kinh tế, có sức lan toả rộng. – Là nơi đón đầu công nghệ mới và tạo ra những đột phá trong sản xuất. | – Gắn với các đô thị vừa và lớn, có vị trí địa lí thuận lợi. – Bao gồm các khu công nghiệp, điểm công nghiệp và các xí nghiệp công nghiệp có mối liên hệ chặt chẽ về quy trình công nghệ, hỗ trợ nhau trong sản xuất. – Có các xí nghiệp hạt nhân và các xí nghiệp bổ trợ. – Có dân cư sinh sống và có cơ sở vật chất – kĩ thuật, cơ sở hạ tầng hoàn thiện. – Có nguồn lao động dồi dào với trình độ tay nghề cao. |
? Dựa vào thông tin trong bảng 30, hãy phân biệt vai trò, đặc điểm của điểm công nghiệp, khu công nghiệp và trung tâm công nghiệp.
LUYỆN TẬP
Hãy lập sơ đồ khái quát về đặc điểm của các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp.
ỨNG DỤNG
Tìm hiểu về một khu công nghiệp lớn ở Việt Nam (tên, vị trí, lĩnh vực sản xuất chủ yếu, vai trò,...).
