Trang 57
Sau khi học xong bài này, em sẽ: Vẽ được hình cắt, mặt cắt của vật thể.
Hình 10.1
Hình 10.1 a, b cùng biểu diễn một vật thể, hãy cho biết sự khác nhau của hai hình này.
I - KHÁI NIỆM MẶT GẮT, HÌNH BẮT
1. Khái niệm chung
Hình cắt, mặt cắt dùng để thể hiện các cấu tạo bên trong của vật thể. Mặt cắt và hình cắt được hình thành như sau:
- Quan sát vật thể.
- Tưởng tượng, dùng một mặt phẳng cắt vật thể đó ra làm hai phần.
- Bỏ đi phần vật thể giữa người quan sát và mặt phẳng cắt.
- Chiếu vuông góc phần vật thể còn lại lên mặt phẳng hình chiếu song song với mặt phẳng cắt.
- Hình biểu diễn phần vật thể nằm trên mặt phẳng cắt gọi là mặt cắt.
- Hình biểu diễn bao gồm mặt cắt và hình chiếu của phần vật thể còn lại gọi là hình cắt.
Hình 58
Khám phá
1. Quan sát Hình 10.2 và sắp xếp trình tự các hình a, b, c, d, e, g theo đúng trình tự hình thành mặt cắt, hình cắt ở trên.
2. Phân biệt khái niệm mặt cắt và hình cắt.
a) Mặt phẳng cắt
b) Mặt phẳng cắt
c)
d)
e) Kí hiệu vật liệu
Mặt phẳng hình chiếu
g)
Hình 10.2. Sự hình thành mặt cắt, hình cắt
Trang 59
2. Kí hiệu mặt cắt, hình cắt và kí hiệu vật liệu
- Kí hiệu mặt cắt và hình cắt (Hình 10.3) bao gồm:
+ Vị trí mặt phẳng cắt vẽ bằng nét gạch dài chấm đậm (nét cắt).
+ Hướng chiếu là hai mũi tên vẽ vuông góc với nét cắt.
+ Tên hình cắt, mặt cắt viết bằng chữ hoa ở bên cạnh nét cắt và ở phía trên hình cắt, mặt cắt.
- Kí hiệu vật liệu trên mặt cắt:
Kí hiệu vật liệu trên mặt cắt được vẽ theo quy định trong tiêu chuẩn (TCVN 7:1993). Hình 10.4 mô tả cách vẽ kí hiệu vật liệu của ba loại vật liệu khác nhau.
a) Hình cắt
b) Mặt cắt
Hình 10.3. Kí hiệu hình cắt, mặt cắt
a) Kim loại;
b) Bê tông;
c) Chất dẻo, vật liệu cách điện, ...
Hình 10.4. Kí hiệu một số loại vật liệu
Luyện tập
Quan sát Hình 10.5 và cho biết các hình 1, 2, 3, 4 thuộc loại hình biểu diễn nào và tên gọi của mỗi hình.
a)
b)
Hình 10.5. Thân máy: a) Các hình chiếu; b) Hình cắt, mặt cắt
Trang 60
II – PHÂN LOẠI HÌNH GẮT, MẶT BẮT
1. Phân loại hình cắt
Tuỳ theo cấu tạo của vật thể mà dùng các loại hình cắt khác nhau.
- Hình cắt toàn bộ: là hình cắt sử dụng một mặt phẳng cắt để cắt toàn bộ vật thể (Hình 10.6).
Hình 10.6. Hình cắt toàn bộ
- Hình cắt bán phần: là hình biểu diễn với một nửa là hình chiếu, một nửa đối xứng kia là hình cắt, được sử dụng khi vật thể đối xứng.
Hình 10.7. Hình cắt một nửa
Hình cắt cục bộ: là hình biểu diễn một phần của vật thể dưới dạng hình cắt, được ghép với hình chiếu của phần còn lại bằng nét lượn sóng mảnh (Hình 10.8).
Hình 10.8. Hình cắt cục bộ
Trang 61
2. Phân loại mặt cắt
- Mặt cắt rời: là mặt cắt vẽ ở ngoài hình chiếu (Hình 10.9a).
- Mặt cắt chập: là mặt cắt được vẽ ngay trên hình chiếu (Hình 10.9b).
a) Mặt cắt rời
b) Mặt cắt chập
Hình 10.9. Mặt cắt rời và mặt cắt chập
Khám phá
Quan sát Hình 10.9 và thực hiện các nhiệm vụ sau:
- So sánh mức độ phức tạp của hai mặt cắt.
- Tìm sự khác nhau về nét vẽ đường bao quanh của hai mặt cắt.
III – VẼ HÌNH CẮT, MẶT CẮT
Hình cắt, mặt cắt thường được vẽ theo các bước sau đây. Ví dụ: Cho các hình chiếu vuông góc của giá đỡ, vẽ hình cắt, mặt cắt A − A (Hình 10.10).
Hình 10.10. Giá đỡ
Hình 10.11. Mô hình không gian của giá đỡ
Trang 62
Bước 1. Đọc bản vẽ các hình chiếu vuông góc: Hình dung ra được hình dáng và cấu tạo của vật thể (Hình 10.11).
Bước 2. Xác định vị trí cắt: Cắt qua vị trí rỗng cần biểu diễn (Hình 10.12).
Hình 10.12. Xác định vị trí cắt
Hình 10.13. Phần vật thể còn lại
Bước 3. Vẽ hình cắt, mặt cắt:
- Tưởng tượng bỏ đi phần vật thể giữa người quan sát và mặt phẳng cắt (Hình 10.13).
- Chiếu phần vật thể còn lại lên mặt phẳng song song với mặt phẳng cắt nhận được hình cắt (Hình 10.14b).
- Phần vật thể nằm trên mặt phẳng cắt tưởng tượng là mặt cắt (Hình 10.15).
a) Chiếu phần vật thể còn lại
b) Hình cắt
Hình 10.14. Vẽ hình cắt
Hình 10.15. Mặt cắt
Trang 63
Thực hành
1. Cho hai hình chiếu một vật thể (Hình 10.16). Hãy vẽ hình cắt toàn bộ A – A.
Hình 10.16. Để
2. Cho hai hình chiếu một vật thể (Hình 10.17). Hãy vẽ hình cắt một nửa B – B.
Hình 10.17. Gối đỡ
Vận dụng
Hãy vẽ hình cắt, mặt cắt một số đồ vật trong gia đình.
