(Trang 6)
Học xong chuyên đề này, em sẽ:
- Nêu tóm tắt được một số cách trình bày lịch sử truyền thống thông qua ví dụ cụ thể; nếu được phạm vi, đối tượng, nội dung cơ bản của thông sử và một số lĩnh vực cơ bản của lịch sử Việt Nam.
- Giải thích được những khái niệm cơ bản như “thông sử”, “lịch sử dân tộc”, “lịch sử thế giới”.
| Những hình ảnh bên cho thấy sự khác biệt trong hoạt động sản xuất theo truyền thống và hiện đại ở Việt Nam. Sự khác biệt đó có thể được thể hiện bằng nhiều hình thức khác nhau. Tương tự như vậy, lịch sử dân tộc, lịch sử thế giới cũng có thể được trình bày dưới nhiều hình thức. Vậy đối tượng, phạm vi, nội dung cơ bản của mỗi hình thức đó là gì? Em có thể vận dụng những cách thức nào để trình bày một sản phẩm nghiên cứu lịch sử của mình?... |
Hình 1. Canh tác lúa nước truyền thống ở Yên Bái |
|
Hình 2. Sản xuất trong một nhà máy ở Khu công nghệ cao Hoà Lạc (Hà Nội) |
(Trang 7)
I. THÔNG SỬ VÀ LỊCH SỬ THEO LĨNH VỰC
1. Một số cách trình bày lịch sử truyền thống
Con người đã sáng tạo ra nhiều cách thức khác nhau để tái hiện quá khứ, trình bày lịch sử xã hội loài người. Phổ biến nhất là việc biên soạn những tác phẩm lịch sử bằng chữ viết, thông qua việc tạo ra những cuốn sách dưới nhiều hình thức khác nhau.
Từ thời cổ đại, những thông tin lịch sử được thể hiện trên nhiều vật liệu khác nhau như: thẻ tre, vỏ cây, giấy, đất sét, da súc vật, đá, gỗ, kim loại,... Sau khi làm ra giấy, các tác phẩm sử học được viết tay, rồi khắc trên ván gỗ để in trên giấy thành nhiều bản, nhờ vậy, việc lưu hành và sử dụng được rộng rãi, thuận lợi hơn.
Hình 3. Chữ tượng hình trên giấy pa-pi-rút của người Ai Cập cổ đại
Hình 4. Chữ viết trên đất sét của người Xu-me
Một số hình thức biên soạn sách lịch sử phổ biến trong thời kì cổ – trung đại là: biên niên (ghi chép các sự kiện và quá trình lịch sử theo tuần tự thời gian), thực lục (ghi chép thực tế những gì diễn ra, chủ yếu là những việc làm, lời nói của vua và các quan), cương mục (ghi chép các chỉ dụ, quá trình lịch sử được phân chia theo các mục nội dung), truyện (lịch sử được trình bày dưới hình thức các câu chuyện hoàn chỉnh kể về các nhân vật hay sự kiện lịch sử).
Hình 5. Trang bìa bản dịch một bộ sử do Quốc sử quán triều Nguyễn biên soạn dưới hình thức cương mục
(Trang 8)
Thời kì cận – hiện đại, các công trình khoa học về lịch sử xuất hiện ngày càng nhiều. Đó là kết quả nghiên cứu dựa trên việc thu thập và khai thác sử liệu, được trình bày và diễn giải nhờ những lí thuyết, phương pháp nghiên cứu khoa học.
Hình 6. Trang bìa một số cuốn sách lịch sử
Ngoài sách, việc tái hiện quá khứ và trình bày lịch sử còn được thể hiện bằng nhiều hình thức khác như: chuyện kể lịch sử, lễ hội, ca, múa, hình ảnh, phim, kịch,...
Hình 7. Hình ảnh trong bộ phim tài liệu lịch sử Hà Nội 12 ngày đêm của Hãng Phim truyện Việt Nam
Hình 8. Hình ảnh vở chèo Bài ca giữ nướccủa Tào Mạt
| ? Hãy giới thiệu tóm tắt một số cách trình bày lịch sử truyển thống và nêu ví dụ. |
2. Thông sử
a) Thông sử là gì?
Thông sử là hình thức trình bày lịch sử chung nhất, để cập đến tất cả các lĩnh vực đời sống trong quá khứ (của địa phương, quốc gia, khu vực hoặc toàn thế giới) như: chính trị, xã hội, quân sự, ngoại giao, kinh tế, văn hoá, tư tưởng, giáo dục, nghệ thuật,... từ khởi nguyên đến ngày nay.
(Trang 8)
b) Nội dung chính của thông sử
Thông sử trình bày tổng hợp và toàn diện về lịch sử, thường chú trọng hơn vào các nhân vật, sự kiện và quá trình lịch sử được cho là quan trọng nhất, có ảnh hưởng mạnh mẽ và có ý nghĩa nhất trong các lĩnh vực chính trị, quân sự, ngoại giao, kinh tế và văn hoá,... của một địa phương, một quốc gia hoặc toàn thế giới. Trong đó, nguyên tắc liên đại kết hợp đồng đại được đề cao, nhưng tính chất lịch đại thường nổi bật hơn. Tức là, các nhân vật, sự kiện, quá trình lịch sử quan trọng nhất sẽ được lựa chọn và trình bày theo thời gian lịch sử từ trước đến sau, từ xưa đến nay.
| ?
|
3. Lịch sử theo lĩnh vực
Lịch sử còn được trình bày theo từng lĩnh vực, như: lịch sử chính trị, lịch sử quân sự, lịch sử kinh tế, lịch sử văn hoá, lịch sử xã hội và lịch sử tư tưởng. Ngoài ra, một số lĩnh vực khác cũng được quan tâm ở mức độ nhất định như: lịch sử khoa học và công nghệ, lịch sử giáo dục, lịch sử tôn giáo và tín ngưỡng, lịch sử văn học, lịch sử ngoại giao,...
Nghiên cứu lịch sử theo lĩnh vực mang lại cho người đọc nhận thức sâu sắc, cụ thể về một lĩnh vực nào đó. Đây cũng là một cơ sở giúp hiểu biết đầy đủ hơn toàn bộ lịch sử của địa phương, quốc gia – dân tộc, khu vực hoặc thế giới.
| ?
|
4. Lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới
a) Lịch sử dân tộc
Lịch sử dân tộc là lịch sử của một cộng đồng quốc gia – dân tộc, sinh sống trên một lãnh thổ nhất định và được quản lí bởi một nhà nước thống nhất.
Lịch sử dân tộc cũng là lịch sử chung của tất cả các địa phương, tất cả các cộng đồng người đã và đang sinh sống trên lãnh thổ của quốc gia, bao trùm tất cả các lĩnh vực: chính trị, xã hội, quân sự, ngoại giao, kinh tế, văn hoá, tư tưởng, giáo dục, nghệ thuật,... từ thời nguyên thuỷ đến ngày nay.
Ví dụ về một số bộ thông sử nổi tiếng ở Việt Nam:
– Đại Việt sử ký là bộ thông sử dân tộc đầu tiên được nhà Trần tổ chức biên soạn, hoàn thành vào năm 1272; tác giả là Lê Văn Hưu.
(Trang 10)
| – Đại Việt sử ký toàn thư do Ngô Sỹ Liên và các sử thần nhà Lê biên soạn, có bản được hoàn thành vào cuối năm 1479, sau đó được hoàn chỉnh thêm, rồi khắc in vào năm 1697. – Các bộ Đại Nam thực lục, Khâm định Việt sử thông giám cương mục do triều đình nhà Nguyễn tổ chức biên soạn. – Các bộ sách: Đại cương lịch sử Việt Nam (3 tập), Lịch sử Việt Nam (4 tập), Lịch sử Việt Nam (15 tập),... được các nhà sử học Việt Nam biên soạn trong những năm gần đây. |
b) Lịch sử thế giới
Lịch sử thế giới là lịch sử của toàn nhân loại hoặc một số khu vực trên thế giới từ khi con người xuất hiện cho đến ngày nay.
| Nội dung chính của lịch sử thế giới thể hiện quá trình vận động của lịch sử nhân loại trên các lĩnh vực: chính trị, quân sự, ngoại giao, kinh tế, văn hoá, xã hội,... Đó không phải là phép cộng đơn thuần của lịch sử các quốc gia, khu vực, cũng không giới hạn ở lịch sử của một số quốc gia hay khu vực nào đó được cho là có vai trò nổi bật, mà đó là lịch sử chung giữa nhiều chủ thể, nhiều quốc gia, dân tộc, xu hướng và lực lượng trong lịch sử. |
Hình 9. Trang bìa một số cuốn sách về lịch sử thế giới |
| ?
|
