Trang 84
Học xong bài học này, em có thể:
• Nêu được sự cần thiết của việc phân loại thế giới sống.
• Dựa vào sơ đồ, nhận biết được 5 giới của thế giới sống. Lấy được ví dụ cho mỗi giới.
• Dựa vào sơ đó, phân biệt được các nhóm theo trật tự: loài, chi, họ, bộ, lớp, ngành, giới.
• Lấy được ví dụ chứng minh sự đa dạng về số lượng loài và môi trường sống của sinh vật.
• Nhận biết được tên địa phương và tên khoa học của sinh vật.
Ai biết nhiều hơn?
Chúng ta hãy cùng kể tên các sinh vật có ở địa phương mình nhé!
Cá chép
?
I. VÌ SAO CẦN PHÂN LOẠI THẾ GIỚI SỐNG?
Trên Trái Đất có rất nhiều sinh vật khác nhau. Để nghiên cứu các sinh vật một cách dễ dàng và có hệ thống, các nhà khoa học đã phân chia thế giới sống thành các nhóm lớn và các nhóm nhỏ hơn dựa vào các đặc điểm chung của mỗi nhóm.
Phân loại thế giới sống giúp cho việc xác định tên sinh vật và quan hệ họ hàng giữa các nhóm sinh vật với nhau được thuận lợi. Ví dụ, nhóm người cổ đại có tên là Homo habilis được cho là có mối quan hệ họ hàng với người hiện đại có tên là Homo sapiens (hình 14.1 và 14.2).
Phân loại thế giới sống có ý nghĩa như thế nào?
Hình 14.1. Người cổ đại (Homo habilis)
Hình 14.2. Người hiện đại (Homo sapiens)
Trang 85
II. THẾ GIỚI SỐNG ĐƯỢC CHIA THÀNH CÁC GIỚI
Giới là bậc phân loại cao nhất của thế giới sống, bao gồm các sinh vật có chung những đặc điểm về cấu trúc tế bào, cấu tạo cơ thể, đặc điểm dinh dưỡng và sinh sản. Có nhiều cách phân chia khác nhau, theo Uýt-ti-cơ (R. Whittaker, 1969), thế giới sống được chia thành 5 giới: Khởi sinh, Nguyên sinh, Nấm, Thực vật, Động vật.
Thực vật
Năm
Động vật
Nguyên sinh
Khởi sinh
Hình 14.3. Sơ đồ 5 giới của thế giới sống
| THỰC VẬT
Hướng dương
Dương xỉ
Sen
Rêu
Thông | NẤM
Nâm sò
Nấm bụng dê | ĐỘNG VẬT
Voi
Rùa
Chim
Mực
Cá
Chuồn
Ếch |
| NGUYÊN SINH
Trùng roi Trùng biến hình Tảo lục đơn bào Trùng giày
Rong KHỞI SINH
Vi khuẩn lam Vi khuẩn |
Hình 14.4. Một số sinh vật thuộc 5 giới
Hãy quan sát hình 14.4 và kể tên các sinh vật mà em biết trong mỗi giới theo gợi ý trong bảng 14.1.
Bảng 14.1
| Tên giới | Tên sinh vật |
| Khởi sinh | Vi khuẩn,... |
| Nguyên sinh | ? |
| Năm | ? |
| Động vật | ? |
Trang 86
?
1. Quan sát hình 14.5 và cho biết các bậc phân loại của thế giới sống từ thấp đến cao.
2. Gọi tên các bậc phân loại của cây hoa li và con hổ đông dương.
Thế giới sống được phân chia theo các bậc phân loại
| Thực vật | Giới | Động vật |
| Hạt kín | Ngành | Dây sống |
| Một lá mầm | Lớp | Động vật có vú (Thú) |
| Hành | Bộ | Ăn thịt |
| Bách hợp | Họ | Mèo |
| Loa kèn | Chi (Giống) | Báo |
| Hoa li | Loài | Hồ đông dương |
Hình 14.5. Các bậc phân loại thế giới sống
| Tìm hiểu thêm Tra cứu tài liệu về bậc phân loại từ thấp đến cao của một sinh vật mà em yêu thích. |
III. SỰ ĐA DẠNG VỀ SỐ LƯỢNG LOÀI VÀ MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT
?
| Kể tên một số loài mà em biết. |
Cho đến nay, các nhà khoa học chưa biết chính xác có bao nhiêu loài trên Trái Đất. Theo ước tính có khoảng trên 10 triệu loài, tuy vậy nhiều nhà khoa học cho rằng số lượng loài có thể lớn hơn.
Môi trường sống của sinh vật rất đa dạng như môi trường trên cạn, môi trường nước, môi trường đất và sinh vật này có thể là môi trường sống của sinh vật khác. Môi trường sống của sinh vật có thể là nơi có khí hậu khô, nóng hoặc nơi có khí hậu lạnh,...
Trang 87
Hình 14.6. Môi trường sống trên cạn: Rừng nhiệt đới có sự đa dạng về số lượng loài cao.
Hình 14.7. Môi trường sống dưới nước Rạn san hô được coi là nơi có sự đa dạng về số lượng loài cao nhất ở biển.
Hình 14.8. Môi trường sống nơi có khí hậu khô, nóng: Sa mạc có sự đa dạng về số lượng loài thấp
Hình 14.9. Môi trường sống nơi có khí hậu lạnh: Vùng cực có sự đa dạng về số lượng loài thấn
Tìm hiểu thêm
Làm bộ sưu tập ảnh về sự đa dạng loài theo môi trường sống của sinh vật ở nơi em sống.
Em có biết
Trong một gam đất có thể có từ nhiều triệu cho đến nhiều tỉ vi khuẩn, nấm và sinh vật đơn bào. Môi trường đất là nơi trú ẩn của nhiều động vật nhằm tránh khí hậu quá nóng của mùa hè, hoặc quá lạnh của mùa đông và là nơi trốn tránh kẻ thù ăn thịt.
Sóc đất đào hang sống trong lòng đất vùng sa mạc
Nhận xét về mức độ đa dạng số lượng loài ở các môi trường sống khác nhau theo gợi ý trong bảng 14.2.
Bảng 14.2
| Môi trường sống | Tên sinh vật | Mức độ đa dạng số lượng loài |
| Rừng nhiệt đới | ? | ? |
| Sa mạc | ? | ? |
Kể tên những môi trường sống của sinh vật có ở địa phương em (ví dụ: rừng, ao,...) và lấy ví dụ các sinh vật sống trong mỗi môi trường đó.
IV. SINH VẬT ĐƯỢC GỌI TÊN NHƯ THẾ NÀO?
Sinh vật có thể được gọi bằng nhiều tên khác nhau ở các địa phương. Để thống nhất tên gọi chung trên toàn thế giới, các nhà khoa học đưa ra cách gọi tên khoa học cho mỗi loài. Do vậy, mỗi sinh vật có hai cách gọi tên là tên địa phương và tên khoa học.
Lấy ví dụ về cây hoặc con vật có những tên địa phương khác nhau mà em biết.
Trang 88
Tìm hiểu thêm
Hãy tìm tên khoa học của cây hoặc con vật mà em yêu thích.
Hình 14.10. Cây táo là tên địa phương còn tên khoa học là Ziziphus mauritiana.
Hình 14.11. Con mèo rừng là tên địa phương còn tên khoa học là Prionailurus bengalensis.
Em có biết
Ai đã đưa ra cách gọi tên khoa học của sinh vật?
Vào năm 1753, nhà sinh vật học Các Lin-nê-ớt (Carl Linnaeus) dựa vào quan sát nhiều sinh vật đã đưa ra cách gọi tên khoa học của sinh vật.
Tên khoa học của mỗi sinh vật gồm hai phần. Ví dụ, tên khoa học của loài hổ là Panthera tigris, trong đó Panthera là tên chi (giống). Tên khoa học của loài bưởi là Citrus maxima, trong đó Citrus là tên chi.
Các Lin-nê-ớt (1707-1778)
Tìm hiểu thêm
Hình sau mô tả ba động vật: chuồn chuồn, dơi và đại bàng. Chúng đều có cánh và biết bay nhưng chúng lại được xếp vào 3 lớp động vật khác nhau. Em hãy tìm hiểu xem đó là những lớp động vật nào.
| • Thế giới sống rất đa dạng về số lượng loài và môi trường sống. • Phân loại thế giới sống thành các nhóm khác nhau giúp cho việc xác định tên và quan hệ họ hàng giữa các sinh vật được dễ dàng hơn. • Thế giới sống được chia thành nhiều giới. Nhà khoa học Uýt-ti-cơ (1969) chia thế giới sống thành năm giới: Khởi sinh, Nguyên sinh, Nấm, Thực vật và Động vật. • Thế giới sống được phân loại theo các bậc phân loại từ thấp lên cao: loài, chi (giống), họ, bộ, lớp, ngành, giới. • Mỗi sinh vật có hai cách gọi tên: tên địa phương và tên khoa học. |
