I – NHỮNG KIẾN THỨC CƠ BẢN VỀ LỊCH SỬ THẾ GIỚI HIỆN ĐẠI (1917 – 1945)
Trong những năm 1917 – 1945, lịch sử thế giới đã chứng kiến nhiều đổi thay có tính cách mạng. Hàng loạt sự kiện lịch sử diễn ra ở khắp các châu lục, các quốc gia trên thế giới, dẫn tới các cuộc cách mạng, khủng hoảng, xung đột và chiến tranh. Chúng ta hãy cùng nhau chọn lọc những sự kiện lịch sử cơ bản và xây dựng một bảng thống kê các sự kiện đó. Dưới đây là một ví dụ :
| Thời gian | Sự kiện | Diễn biến chính | Kết quả, ý nghĩa |
| NƯỚC NGA - LIÊN XÔ | |||
| 2 - 1917 | Cách mạng dân chủ tư sản | - Tổng bãi công chính trị Pê-tơ-rô-grát - Khởi nghĩa vũ trang - Nga hoàng bị lật đổ | - Lật đổ chế độ Nga hoàng - Hai chính quyền song song tồn tại - Cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới |
| 10 - 1917 | |||
| CÁC NƯỚC TƯ BẢN CHỦ NGHĨA | |||
| ............................. | ............................. | ............................. | ............................. |
| CÁC NƯỚC CHÂU Á | |||
| ............................. | ............................. | ............................. | ............................. |
| ............................. | ............................. | ............................. | ............................. |
II – NHỮNG NỘI DUNG CHÍNH CỦA LỊCH SỬ THẾ GIỚI HIỆN ĐẠI (1917 – 1945)
Trong vòng gần 30 năm (1917 – 1945), lịch sử thế giới hiện đại bao gồm những vấn đề chính sau đây :
1. Thời kì này đã diễn ra những chuyển biến quan trọng trong nền sản xuất vật chất của nhân loại. Những tiến bộ về khoa học – kĩ thuật đã thúc đẩy nền kinh tế thế giới phát triển với tốc độ cao. Sự tăng trưởng của nền kinh tế thế giới đã làm thay đổi đời sống chính trị, xã hội, văn hoá của các quốc gia, dân tộc và thế giới nói chung.
2. Chủ nghĩa xã hội được xác lập ở một nước đầu tiên trên thế giới, nằm giữa vòng vây của chủ nghĩa tư bản. Bão táp cách mạng bùng nổ ở nước Nga với hai cuộc cách mạng diễn ra trong năm 1917 : Cách mạng dân chủ tư sản tháng Hai lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế Nga hoàng ; Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười đánh đổ chính phủ lâm thời tư sản, đưa nước Nga trở thành nhà nước vô sản đầu tiên trên thế giới. Trải qua những chặng đường khó khăn, gian khổ với biết bao tổn thất, hi sinh, Nhà nước Xô viết đã được bảo vệ và từng bước đi lên. Chỉ trong một thời gian ngắn, từ một nước nông nghiệp lạc hậu, Liên Xô đã vươn lên, trở thành một cường quốc công nghiệp đứng thứ hai thế giới, có nền văn hoá, khoa học kĩ thuật tiên tiến và có vị trí quan trọng trên trường quốc tế.
3. Phong trào cách mạng thế giới bước sang một thời kì phát triển mới từ sau thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga và sự kết thúc cuộc Chiến tranh thế giới thứ nhất. Ở các nước tư bản châu Âu, một cao trào cách mạng đã bùng nổ trong những năm 1918 – 1923. Cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc lan rộng ở các nước thuộc địa và phụ thuộc. Ở nhiều nước, các đảng cộng sản ra đời và nắm vai trò lãnh đạo cách mạng. Nhằm thống nhất hành động và tập hợp lực lượng cách mạng, Quốc tế Cộng sản được thành lập và hoạt động trong những năm 1919 – 1943. Phong trào cách mạng thế giới trải qua những bước phát triển chính sau đây :
– Cao trào cách mạng 1918 – 1923 ; Quốc tế Cộng sản ra đời.
– Phong trào cách mạng trong những năm khủng hoảng kinh tế (1929 – 1933).
– Phong trào Mặt trận Nhân dân chống phát xít, chống chiến tranh (1936 – 1939).
– Cuộc đấu tranh chống phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai (1939 – 1945).
4. Chủ nghĩa tổ bản không còn là hệ thống duy nhất trên thế giới và trải qua những bước phát triển thăng trầm đầy biến động. Nếu như trong hơn 10 năm đầu sau chiến tranh (1918 – 1929), các nước tư bản từng bước ổn định và đạt mức tăng trưởng cao về kinh tế, thì trong 10 năm sau (1929 – 1939) đã lâm vào cuộc khủng hoảng trầm trọng chưa từng có. Để thoát khỏi cuộc khủng hoảng, các nước tư bản Anh, Pháp và điển hình là Mĩ đã thực hiện những cải cách kinh tế – xã hội để duy trì sự phát triển của chủ nghĩa tư bản. Trong khi đó, các nước Đức, I-ta-li-a, Nhật Bản đã tiến hành việc phát xít hoá bộ máy nhà nước và gây chiến tranh xâm lược, dẫn tới sự bùng nổ cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai.
5. Chiến tranh thế giới thứ hai (1939 _ 1945) là cuộc chiến tranh lớn nhất, khốc liệt nhất và tàn phá nặng nề nhất trong lịch sử nhân loại. Đứng trước thảm hoạ của chiến tranh, các quốc gia có chế độ chính trị khác nhau đã phối hợp với nhau trong khối Đồng minh chống phát xít. Nhân dân thế giới đã kiên trì chiến đấu chống trả bọn phát xít xâm lược, trong đó cuộc chiến tranh giữ nước vĩ đại của nhân dân Liên Xô đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc tiêu diệt chủ nghĩa phát xít. Chiến tranh kết thúc đã mở ra một thời kì phát triển mới của lịch sử thế giới.
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Hãy lựa chọn một trong số các sự kiện lịch sử cơ bản của lịch sử thế giới hiện đại (phần từ năm 1917 đến năm 1945) và trình bày sự kiện đó theo cách hiểu của mình.
2. Trình bày tóm tắt những nội dung chính của lịch sử thế giới hiện đại (phần từ năm 1917 đến năm 1945).
3. Nêu một ví dụ về mối liên hệ giữa lịch sử thế giới và lịch sử Việt Nam trong những năm 1917 – 1945 mà em biết.
4. Tìm hiểu về tiểu sử của một số nhân vật lịch sử thuộc thời kì lịch sử này (có hình trong SGK).
