I - PHÂN LOẠI ĐÈN ĐIỆN
Năm 1879, nhà bác học người Mĩ Thomas Edison đã phát minh ra đèn sợi đốt đầu tiên. Năm 1939 đèn huỳnh quang xuất hiện. Từ đó loài người biết dùng các loại đèn điện để chiếu sáng.
Đèn điện tiêu thụ điện năng và biến đổi điện năng thành quang năng.
Dựa vào nguyên lí làm việc, người ta phân đèn điện ra ba loại chính:
- Đèn sợi đốt.
- Đèn huỳnh quang.
- Đèn phóng điện (đèn cao áp thuỷ ngân, đèn cao áp natri...).
II - ĐÈN SỢI ĐỐT
Đèn sợi đốt còn gọi là đèn dây tóc.
1. Cấu tạo
Đèn sợi đốt có ba bộ phận chính : sợi đốt, bóng thuỷ tinh và đuôi đèn.
Quan sát hình 38.2, hãy tìm hiểu cấu tạo của đèn sợi đốt và điền tên của các bộ phận chỉnh của đèn vào chỗ trống (...) ở các câu sau:
1 .......................................................; 2 .......................................................; 3 .......................................................
a) Sợi đốt (còn gọi là dây tóc)
Sợi đốt là dây kim loại có dạng lò xo xoắn, thường làm bằng vonfram để chịu được đốt nóng ở nhiệt độ cao. Sợi đốt là phần tử rất quan trọng của đèn, ở đó điện năng được biến đổi thành quang năng.
b) Bóng thuỷ tinh
Bóng thuỷ tinh được làm bằng thuỷ tinh chịu nhiệt. Người ta rút hết không khí và bơm khí trơ (khí acgon, khí kripton...) vào trong bóng để làm tăng tuổi thọ của sợi đốt.
Kích thước bóng phải đủ lớn, đảm bảo bóng thuỷ tinh không bị nóng nổ. Có loại bóng sáng và bóng mờ. Loại bóng mờ giảm được độ chói.
c) Đuôi đèn
Đuôi đèn làm bằng đồng hoặc sắt tráng kẽm và được gắn chặt với bóng thuỷ tinh. Trên đuôi có hai cực tiếp xúc. Khi sử dụng, đuôi đèri được nối với đui đèn phù hợp để nối với mạng điện, cung cấp điện cho đèn.
Có hai kiểu đuôi: đuôi xoáy (h.38.2a) và đuôi ngạnh (h.38.2b). Hiện nay loại đèn đuôi xoáy được sử dụng phổ biến.
2. Nguyên lí làm việc
Em hãy phát biểu tác dụng phát quang của dòng điện.
Nguyên lí làm việc của đèn sợi đốt: khi đóng điện, dòng điện chạy trong dây tóc đèn làm dây tóc đèn nóng lên đến nhiệt độ cao, dây tóc đèn phát sáng.
3. Đặc điểm của đèn sợi đốt
a) Đèn phát ra ánh sáng liên tục
b) Hiệu suất phát quang thấp
Khi đèn làm việc, chỉ khoảng 4% đến 5% điện năng tiêu thụ của đèn được biến đổi thành quang năng phát ra ánh sáng, phần còn lại toả nhiệt. Nếu sờ vào bóng đèn đang làm việc sẽ thấy nóng và có thể bị bỏng. Vì vậy, hiệu suất phát quang của đèn sợi đốt thấp.
Vì sao sử dụng đèn sợi đốt để chiếu sáng không tiết kiệm điện năng?
c) Tuổi thọ thấp
Khi đèn làm việc, sợi đốt bị đốt nóng ở nhiệt độ cao nên nhanh hỏng. Tuổi thọ của đèn thấp, chỉ khoảng 1000 giờ.
4. Số liệu kĩ thuật
Điện áp định mức: 127V; 220V.
Công suất định mức: 15W; 25W; 40W; 60W; 75W; 100W; 200W; 300W.
5. Sử dụng
Đèn sợi đốt được dùng để chiếu sáng ở những nơi như phòng ngủ, nhà tắm, nhà bếp, bàn làm việc... Phải thường xuyên lau bụi bám vào đèn để đèn phát sáng tốt.
Ghi nhớ
1. Nguyên lí làm việc của đèn sợi đốt: dòng điện đốt nóng dây tóc đèn đến nhiệt độ cao, dây tóc đèn phát sáng.
2. Hiệu suất phát quang và tuổi thọ của đèn sợi đốt thấp.
3. Sử dụng đèn sợi đốt để chiếu sáng sẽ không tiết kiệm điện năng.
Câu hỏi
1. Sợi đốt làm bằng chất gì? Vì sao sợi đốt là phần tử rất quan trọng của đèn?
2. Phát biểu nguyên lí làm việc của đèn sợi đốt.
3. Nêu các đặc điểm của đèn sợi đốt.
