Trang 32
Khởi động
Nghe bài hát Cây thuỳ dương (nhạc: E. Rodygin; lời: M. Pilipenko).
Hơi chậm
Chiều dần buông màu tím vẳng bên sông lời hát êm đềm.
Hoà với tiếng tàu đêm chập chờn đi về xa phía chân trời.
Cất tiếng hát bước chân đi cùng ngồi bên thùy dương mờ in bóng.
Nhìn bầu trời sao lấp lánh hát với nhau lời hát tâm tình.
Nhìn mấy cánh hoa trắng rơi lòng ngập ngừng nghe trái tim bồi hồi.
Này cành thùy dương yêu mến, biết chăng em vì cớ sao buồn.
Câu hỏi
Em có nhận xét gì về giai điệu của bài hát Cây thuỳ dương? Những hợp âm đệm cho giai điệu là hợp âm gì?
Khám phá
1. Cách đặt hợp âm cho ca khúc, bản nhạc
Để xác định được hợp âm cho một ca khúc, bản nhạc, có thể thực hiện theo các bước sau:
– Xác định giọng.
– Xác định cấu trúc của ca khúc, bản nhạc. Mỗi câu nhạc thường sử dụng một vòng hợp âm nhất định.
– Ưu tiên các âm ổn định và sử dụng các hợp âm ba, hợp âm bảy át.
Trong giai điệu của mỗi ca khúc, bản nhạc, ở từng ô nhịp có nhiều nốt khác nhau nhưng cần ưu tiên đặt hợp âm cho những âm chính của hợp âm.
– Chú ý nhịp độ của ca khúc, bản nhạc:
+ Với các ca khúc, bản nhạc có nhịp độ chậm, vừa phải, đặt hợp âm ở vị trí phách mạnh nếu là nhịp 
, 
. Với nhịp phức (
hoặc 
) có thể bổ sung các hợp âm ở vị trí phách mạnh vửa để tạo thêm nhiều màu sắc.
+ Với những giai điệu có nhịp độ nhanh, thường đặt hợp âm ở đầu các phách mạnh của nhịp.
Ví dụ:
Một thời để nhớ
(Trích)
Nhạc và lời: Nguyễn Văn Hiện
Vừa phải
Hỡi cánh chim bay lưng trời, hỡi áng mây
(Những bóng cây) xanh sân trường, ghế đá vấn
trôi ха vời. Những lúc lang thang chân trời, ai có
vương ai chờ. Bóng nắng ngẩn ngơ bây giờ, ai nhớ...
nhớ. Những bóng cây... ...ai.
Trích đoạn bài hát Một thời để nhớ có hoá biểu là Pha thăng, âm kết là âm Mi (âm bậc I của giọng Mi thứ). Giai điệu xuất hiện nhiều âm ổn định của giọng Mi thứ là Mi, Son, Si. Bên cạnh đó, trong giai điệu còn xuất hiện âm Rê thắng là âm bậc
Trang 34
VII được nâng cao của giọng Mi thứ hoà thanh. Như vậy, đoạn nhạc viết ở giọng Mi thứ hoà thanh. Với giọng Mi thứ hoà thanh, có thể xác định các hợp âm chính để đệm cho giai điệu là hợp âm bậc I (Em) và hợp âm bậc V (B
).
Đoạn nhạc có nhịp độ vừa phải, nhịp 
nên trước hết cần ưu tiên đặt các hợp âm ở các nốt đầu phách mạnh của nhịp.
2. Thực hành
Phân tích bản nhạc, đặt hợp âm và thực hành trên nhạc cụ các đoạn nhạc sau:
Bài 1
Greensleeves (Trích)
Dân ca Anh
Vừa phải - Nhịp nhàng, uyển chuyển
Bài 2
Giấc mơ sẽ đến bên ngưỡng cửa
Nhạc: I. O. Dunaevsky
Lời Việt: Trung Kiên
Vừa phải
Giấc mơ vui về trong mỗi nhà. Hãy yên ngủ con xinh đẹp ơi.
Mọi con đường, mọi phương trời, đời con mở rộng thênh thang.
Thế giới đang yên giấc say nồng nàn. Gió hát bên sông rì rào.
Trang 35
Trời cao này, quả đất này, dành cho con bao mơ ước.
Trời cao này, quả đất này, rực ánh hồng cho tương lai.
Bài 3
Mỗi ngày tôi chọn một niềm vui
(Trích)
Nhạc và lời: Trịnh Công Sơn
Vừa phải, trong sáng, vui tươi
Mỗi ngày tôi chọn một niềm vui, chọn những bông hoa và những nụ cười.
Tôi nhặt gió trời mời em giữ lấy, để mắt em
cười tựa lá bay. Và như thế tôi sống vui từng ngày. Và như
thế tôi đến trong cuộc đời. Đã yêu cuộc đời này bằng trái tim của tôi.
Luyện tập
Hãy trình bày cách đặt hợp âm cho bản nhạc.
Vận dụng
Lựa chọn một ca khúc trong chương trình đã học, đặt hợp âm và thực hành đệm ca khúc đó trên đàn guitar.
