Trang 5
Yêu cầu cần đạt:
- Trình bày được cấu tạo, tên gọi của các hợp âm ba, hợp âm bảy trong điệu thức trưởng và thứ.
- Nhận biết được tính chất, màu sắc của các loại hợp âm ba và hợp âm bảy.
- Phân biệt được sự ổn định và không ổn định của các hợp âm ba (chính, phụ).
- Xây dựng được các loại hợp âm ba, hợp âm bảy. Biết vận dụng kiến thức về hợp âm trong hoạt động âm nhạc.
Hoạt động khởi động
Nghe và quan sát trích đoạn sau:
Hãy hót, chú chim nhỏ hay hót
(Trích)
Nhạc Ba Lan
Vừa phải
Am E Am E
Am E Am E Am
Câu hỏi
Hãy liệt kê những hợp âm có trong bản nhạc trên.
Trang 6
Khám phá
1. Hợp âm ba
Hợp âm ba có cấu tạo gồm ba âm kết hợp cùng với nhau theo quãng ba. Trong đó, âm dưới cùng gọi là âm gốc (âm 1), âm thứ hai gọi là âm giữa (âm 3), âm trên cùng gọi là âm ngọn (âm 5).
âm 5
âm 3
âm 1
a) Các loại hợp âm ba
Hợp âm ba trưởng:
Là hợp âm có ba âm kết hợp với nhau theo cấu trúc quãng ba. Từ âm gốc tới âm 3 là quãng ba trưởng, từ âm 3 tới âm 5 là quãng ba thứ.
Hợp âm ba trưởng có tính chất khoẻ khoắn, màu sắc tươi sáng.
Kí hiệu của hợp âm ba trưởng là các chữ cái in hoa.
Ví dụ:
Hợp âm Đô trưởng (C)
Hợp âm Pha trưởng (F)
Hợp âm Son trưởng (G)
Hợp âm ba thứ:
Là hợp âm có ba âm kết hợp với nhau theo cấu trúc quãng ba. Từ âm gốc tới âm 3 là quãng ba thứ, từ âm 3 tới âm 5 là quãng ba trưởng.
Hợp âm ba thứ mang tinh chất mềm mại, màu sắc u tối.
Kí hiệu hợp âm ba thứ là các chữ cái có kèm theo chữ m (viết tắt của từ minor: thú).
Ví dụ:
Hợp âm La thứ (Am)
Hợp âm Rê thứ (Dm)
Trang 7
Hợp âm ba giảm:
Là hợp âm có ba âm kết hợp với nhau theo cấu trúc hai quãng ba thứ chồng lên nhau. Từ âm gốc tới âm 5 là quãng năm giảm.
Hợp âm ba giảm mang tính chất nghịch, màu sắc u tối, ảm đạm. Kí hiệu của hợp âm ba giảm là chữ dim đặt cạnh chữ cái.
Ví dụ:
Hợp âm La giảm (Adim)
Hợp âm Rê giảm (Ddim)
Thực hành hợp âm C, F, G, Am, Dm, Adim, Ddim trên đàn guitar.
b) Cách xây dựng hợp âm ba
Các hợp âm ba trưởng, hợp âm ba thứ, hợp âm ba giảm có thể được xây dựng trên bất kì một bậc âm nào (bậc cơ bản và bậc chuyển hoá) trong điệu thức trưởng hoặc thứ theo các quãng quy định của từng loại hợp âm.
Ví dụ:
Hợp âm ba trưởng được thành lập trên âm La
Hợp âm La trưởng (A)
Hợp âm ba thứ được thành lập trên âm Mi
Hợp âm Mi thứ (Em) Em
Thực hành hợp âm A, Em trên đàn guitar.
Trang 8
2. Các hợp âm ba chính trong điệu trưởng và điệu thứ
a) Các hợp âm ba chính trong điệu trưởng
Trong điệu trưởng có ba hợp âm ba chính, đó là hợp âm xây dựng trên các bậc I, IV, V.
Các hợp âm ba chính trong điệu trưởng là hợp âm ba trưởng mang tinh chất thuận, khoẻ khoắn với màu sắc tươi sáng.
Ví dụ: Ở giọng Đô trưởng, hợp âm bậc I là hợp âm Đô trưởng (C), hợp âm bậc IV là hợp âm Pha trưởng (F), hợp âm bậc V là hợp âm Son trưởng (G).
b) Các hợp âm ba chính trong điệu thứ
Trong điệu thứ có ba hợp âm ba chính, đó là các hợp âm xây dựng trên bậc I (chủ), bậc IV (hạ át) và bậc V (át).
Các hợp âm ba chính ở điệu thử là hợp âm ba thứ mang tính chất thuận, mềm mại, màu sắc tối, dịu êm.
Ví dụ: Giọng La thứ tự nhiên, hợp âm bậc I là hợp âm La thứ (Am), hợp âm bậc IV là hợp âm Rê thứ (Dm), hợp âm bậc V là hợp âm Mi thứ (Em).
c) Cách xây dựng hợp âm ba chính
Căn cứ vào giọng cụ thể, có thể xây dựng các hợp âm ba chính trên tất cả các giọng khác nhau.
Ví dụ: Các hợp âm ba chính ở giọng trưởng là hợp âm ba trưởng nhưng khi dùng giọng trưởng hoà thanh, do có bậc VI hạ thấp nửa cung nên hợp âm ba chính ở bậc IV là hợp âm ba thứ.
Ví dụ: Giọng Đô trưởng hoà thanh có hợp âm bậc IV là hợp âm Pha thứ.
Hợp âm Pha thứ (Fm)
Trang 9
Hợp âm ba chính ở giọng thứ là hợp âm ba thứ nhưng khi dùng giọng thứ hoà thanh, do có bậc VII nâng cao nửa cung nên hợp âm ba chính bậc V là hợp âm ba trưởng.
Ví dụ: Giọng Mi thứ hoà thanh có hợp âm bậc V là hợp âm Si trường.
Hợp âm Si trường (B)
Thực hành hợp âm Fm và B trên đàn guitar.
Luyện tập
1. Nêu cấu tạo của hợp âm ba.
2. Hợp âm ba trường, ba thứ, ba tăng, ba giảm có cấu tạo như thế nào?
3. Xây dựng các hợp âm ba chính của giọng Son trưởng, Mi thứ.
Vận dụng sáng tạo
Thực hành các hợp âm ba của giọng Son trường hoặc Mi thứ trên đàn guitar.
