Trang18
Hoạt động khởi động
Nghe trích đoạn giai điệu và hợp âm phần đệm ca khúc Con kênh xanh xanh của nhạc sĩ Ngô Huỳnh.
Khoan thai - Tha thiết
Con kênh xanh xanh những mùa êm ả nước trôi.
Đêm đêm trăng lên theo dòng buồm căng gió xuôi.
Câu hỏi
Em có cảm nhận gì về tính chất và màu sắc của những hợp âm phần đệm trong trích đoạn trên?
Khám phá
Ngoài hợp âm bảy át xây dựng trên bậc V của điệu thức trưởng và thứ hoà thanh, trong âm nhạc còn có một số dạng hợp âm bảy khác.
1. Hợp âm bảy thứ
Hợp âm bảy thứ được xây dựng trên bậc II, III và bậc VI của điệu thức trưởng tự nhiên. Hợp âm bảy thứ có cấu tạo là một hợp âm ba thứ cộng thêm một quãng ba thứ ở phía trên.
Quãng ba thứ
Hợp âm ba thứ
Hợp âm bảy thứ có tính chất êm dịu, thanh thoát, màu sắc hơi tối.
Hợp âm bảy thứ có kí hiệu là chữ cái kèm theo chữ m và số 7. Ví dụ: Am
,...
Hợp âm bảy thứ được sử dụng phổ biến trong phần đệm của những ca khúc có tính chất âm nhạc trữ tình mang phong cách dân gian.
Trang 19
Ví dụ:
Những cô gái quan họ
Nhạc và lời: Phó Đức Phương
Duyên dáng
Trên quê hương quan i họ i. Một làn nắng i cũng mang
điệu dân ca. Giữa mùa lúa thơm cánh Cò bay đẹp như
trong mộng (ư) (i). Những cô Tấm ngày xưa như
vẫn còn đây trong mùa trầy (i) hội.
Cách xây dựng hợp âm bảy thứ:
Tuỳ thuộc vào giọng cụ thể, có thể xây dựng hợp âm bảy thứ từ các hợp âm ba xây dựng trên bậc II, bậc III và bậc VI, sau đó cộng thêm một quãng ba thứ ở phía trên.
Ví dụ: Trên giọng Son trưởng, hợp âm bảy thứ bậc II là La thứ bảy (Am
); hợp âm bảy thứ bậc III là Si thứ bảy (Bm), hợp âm bảy thứ bậc VI là Mi thứ bảy (Em).
Hợp âm Si thứ bảy (Bm)
Hợp âm La thứ bảy (Am)
Thực hành các hợp âm Am, Bm, Em trên đàn guitar.
Trang 20
2. Hợp âm bảy trưởng
Hợp âm bảy trưởng cấu tạo bởi các hợp âm ba trưởng cộng thêm một quãng 3 trưởng ở phía trên.
Quãng ba trưởng
Hợp âm ba trưởng
Hợp âm bảy trưởng là hợp âm mang tính chất nghịch, âm hưởng của hợp âm này tạo cảm giác chơi vơi, mênh mông, rộng lớn.
Kí hiệu của hợp âm bảy trưởng là chữ cái in kèm theo chữ M và số 7.
Ví dụ: Đô trưởng bảy là CM, Pha trưởng bảy là FM.
Trong điệu trưởng có thể tạo ra các hợp âm bảy trưởng từ các hợp âm ba trưởng xây dựng trên bậc I, IV.
Ví dụ: Các hợp âm bảy trưởng của giọng Đô trưởng.
Hợp âm Đô trưởng 7 (CM)
Hợp âm Pha trưởng 7 (FM)
Trong điệu thứ tự nhiên, có thể tạo ra các hợp âm bảy trưởng từ các hợp âm ba trưởng xây dựng trên bậc III, VI.
Ví dụ: các hợp âm bảy trưởng của giọng La thứ tự nhiên
Hợp âm bảy trưởng thường được sử dụng trong phần đệm của các ca khúc mang phong cách nhạc jazz và blue.
Trang 21
Biển hát chiều nay
(Trích)
Nhạc và lời: Hồng Đăng
Hơi chậm - Dịu dàng, suy tư
Có gì sáng nay mà sóng xôn xao? Chân trời vẫn
xanh màu nắng vẫn ngọt ngào. Môi cười rất xinh lung linh màu
áo. Câu hát gợi lên những khát khao đại dương.
Cách xây dựng hợp âm bảy trưởng:
Khi xây dựng hợp âm bảy trưởng, tuỳ thuộc vào giọng cụ thể, xây dựng các hợp âm ba trưởng và cộng thêm một quãng ba trưởng sẽ có các hợp âm bảy trưởng.
Ví dụ: Trên giọng Son trưởng có ba hợp âm ba trưởng là Son trưởng bậc I, Đô trưởng bậc IV. Khi cộng thêm một quãng ba trưởng phía trên sẽ có các hợp âm Son trưởng bảy (GM), Đô trưởng bảy (CM)
Thực hành các hợp âm CM, FM, GM trên đàn guitar.
Luyện tập
1. Hợp âm bảy thứ được xây dựng trên bậc nào của điệu thức trưởng? Nêu cấu tạo của hợp âm bảy thủ.
2. Hợp âm bảy trưởng được xây dựng trên những hợp âm nào của điệu trưởng và điệu thử? Nêu cấu tạo của hợp âm bảy trưởng.
Vận dụng sáng tạo
1. Viết các hợp âm bảy thứ trên giọng Son trưởng và thực hành trên nhạc cụ.
2. Viết các hợp âm bảy trưởng trên giọng Mi thứ tự nhiên và thực hành trên nhạc cụ.
