Khoa Học Tự nhiên 8 - Bài 18: Lực có thể làm quay vật | Cánh Diều

Hình 18.1. Mở cánh cửa

Để tìm hiểu khi nào lực tác dụng làm quay vật, em hãy thực hiện thí nghiệm dưới đây.

Chuẩn bị

(1) Trục thép

(2) Thanh nhựa cứng có các lỗ cách đều nhau

(3) Lực kế có thể móc vào các lỗ ở thanh nhựa

(4) Trụ thép dài khoảng 50 cm gắn trên đế kim loại

Tiến hành

• Lồng trục thép nhỏ ở khớp nối vào lỗ ở đầu của thanh nhựa.

• Điều chỉnh chiều cao của khớp nối sao cho khi nằm thẳng đứng, đầu dưới của thanh nhựa không chạm vào đế kim loại.

• Khi thanh nhựa đang nằm yên dọc theo trụ thép, móc lực kế vào một lỗ của thanh nhựa và kéo nhẹ lực kế sang trái như hình 18.2, sau đó kéo sang phải. Đọc giá trị của lực kế và quan sát chuyển động của thanh nhựa.

• Đưa thanh nhựa về vị trí nằm thẳng đứng dọc theo trụ thép, móc lực kế vào một lỗ của thanh nhựa, kéo nhẹ lực kế thẳng xuống dưới, song song với thanh nhựa. Đọc giá trị của lực kế và quan sát chuyển động của thanh nhựa.

Rút ra kết luận khi nào lực sẽ làm thanh nhựa quay quanh trục thép.

Hình 18.2. Kéo lực kế để thanh nhựa quay

1.Vì sao cần phải kéo nhẹ lực kế trong khi thực hiện các thao tác thí nghiệm?

2. Nêu một số ví dụ trong thực tế về lực tác dụng làm quay vật.

1.Trong hình 18.1, tay người tác dụng lực như thế nào thì cánh cửa không quay?

Trong thí nghiệm ở hình 18.2, lực tác dụng lên thanh nhựa có thể làm cho thanh nhựa quay quanh trục thép nằm ngang tại O. Trục thép là trục quay của thanh nhựa.

Qua quan sát và qua nhiều thí nghiệm, người ta đã chứng minh rằng: Lực tác dụng lên một vật có thể làm quay vật quanh một trục hoặc một điểm cố định.

II. MÔMEN LỰC

Trong trò chơi bập bênh, như ở (hình 18.3a), khi ngồi gần trục quay giống như bố của mình, bạn nhỏ không thể nâng bố lên. Muốn nâng được bố lên, bạn nhỏ phải ngồi xa trục quay hơn so với bố (hình 18.3b) hoặc một người lớn khác có trọng lượng lớn hơn trọng lượng của bố ngồi vào vị trí ban đầu của bạn nhỏ.

3. Nêu các ví dụ trong thực tế cần làm tăng mômen lực bằng cách:

a) Tăng độ lớn của lực.

b) Tăng khoảng cách từ trục quay đến giá của lực.

c) Tăng đồng thời cả độ lớn của lực và khoảng cách từ trục quay đến giá của lực.

Trường hợp trên được mô tả rút gọn bằng hình 18.4. Trong hình biên A cực do bố và do bạn nhỏ tác dụng lên bập bênh. Đoạn OA - khoảng cách trục quay đến giá của lực (đường thẳng thừng với mũi tên biểu diễn lực) do bố tác dụng lên bập bênh đoạn OB là khoảng cách từ trục quay đến giá của lực do e bé tác dụng lên bập bênh.

Từ nhiều quan sát và thí nghiệm. Về tác dụng làm quay của lực, ta có thể thấy khi lực tác dụng làm quay vật quanh một trục hoặc một điểm cố định, tác dụng làm quay của lực sẽ càng lớn nếu lực có giá trị lớn và khoảng cách từ trục quay đến giá của lực càng lớn.

Hình 18.4. Mô tả lực tác dụng lên bập bênh

1. Khi tháo các đai ốc ở các máy móc, thiết bị, người thợ cần dùng dụng cụ gọi là cờ-lê (hình 18.5).

a) Chỉ ra vật chịu lực tác dụng làm quay và lực làm quay vật trong trường hợp này.

b) Nếu ốc quá chặt, người thợ thường phải dùng thêm một đoạn ống thép để nối dài thêm cần của chiếc cờ-lê. Giải thích cách làm này.

Hình 18.5. Tháo đai ốc ở máy móc

a) Kìm cán dài

b) Dao xén giấy