Sau bài học này, em sẽ:
• Mô tả được sự chung sống hài hoà với thiên nhiên của người dân Nam Bộ thông qua một số nét văn hoá tiêu biểu.
• Nêu được truyền thống đấu tranh yêu nước và cách mạng của đồng bào Nam Bộ, có sử dụng một số tư liệu tranh ảnh, câu chuyện lịch sử về một số nhân vật tiêu biểu Nam Bộ.
KHỞI ĐỘNG
Hãy chia sẻ những hiểu biết của em về cuộc sống của người dân Nam Bộ. Vì sao vùng đất này được mệnh danh là “Thành đồng Tổ quốc”?
KHÁM PHÁ
1. Một số nét văn hoá tiêu biểu của đồng bào Nam Bộ
Đọc thông tin và quan sát các hình từ 1 đến 4, em hãy:
- Chỉ ra một số nét nổi bật về văn hoá của người dân Nam Bộ.
- Cho biết sự chung sống hài hoà với thiên nhiên của người dân Nam Bộ được thể hiện ở chi tiết nào?
• Nhà ở
Nhà ở truyền thống của người dân Nam Bộ có nhiều loại khác nhau. Ở vùng sông nước, phổ biến là kiểu nhà sàn, nhà nổi. Tại các miệt vườn, chủ yếu là nhà lợp bằng lá.
Hình 1. Nhà nổi ở Châu Đốc (tỉnh An Giang)
Ngày nay, nhà ở của người dân Nam Bộ được xây dựng kiên cố, hiện đại hơn. Ở một số nơi, những ngôi nhà cổ vẫn còn được lưu giữ.
Hình 2. Một ngôi nhà cổ được xây dựng từ cuối thế kỉ XIX ở Gò Công (tỉnh Tiền Giang)
• Chợ nổi
Hoạt động mua bán, trao đổi hàng hoá của người dân Nam Bộ một phần diễn ra tại chợ nổi trên sông.
Hàng hoá được bán trên các ghe, xuồng, chủ yếu là nông sản và những vật dụng cần thiết. Trên mỗi ghe, xuồng có treo những loại hàng hoá cần bán.
Một số chợ nổi lớn ở Nam Bộ như: Cái Răng, Phong Điền (Cần Thơ), Cái Bè (Tiền Giang), Ngã Bảy Phụng Hiệp (Hậu Giang), Ngã Năm (Sóc Trăng), Măng Thít, Trà Ôn (Vĩnh Long),...
Hình 3. Chợ nổi Ngã Năm (tỉnh Sóc Trăng)
• Vận tải đường sông
Giao thông đường thuỷ đóng vai trò quan trọng đối với người dân vùng Nam Bộ. Ghe, xuồng,... là phương tiện đi lại, vận chuyển hàng hoá chủ yếu ở đây.
Hình 4. Ghe, xuồng được người dân Nam Bộ sử dụng trong cuộc sống hằng ngày
• Trang phục
Trước đây, trang phục phổ biến của người dân Nam Bộ là áo bà ba và khăn rằn.
Ngày nay, áo bà ba và khăn rằn vẫn được chọn làm trang phục chính trong những dịp lễ, tết,... thể hiện đặc trưng văn hoá của miền sông nước Nam Bộ.
2. Truyền thống yêu nước và cách mạng của đồng bào Nam Bộ
Đọc thông tin và quan sát các hình 5, 6, em hãy kể lại câu chuyện về một nhân vật lịch sử tiêu biểu cho truyền thống yêu nước và cách mạng của nhân dân Nam Bộ.
Em có biết?
Nguyễn Trung Trực là người chỉ huy nghĩa quân đốt cháy tàu Ét-pê-răng (Espérance – tàu Hi Vọng) của Pháp trên sông Nhật Tảo. Ông từng có câu nói nổi tiếng: “Bao giờ người Tây nhổ hết cỏ nước Nam thì mới hết người Nam đánh Tây".
Nhân dân Nam Bộ có truyền thống yêu nước đấu tranh chống ngoại xâm với nhiều tấm gương anh dũng hi sinh, tiêu biểu như: Trương Định, Nguyễn Trung Trực, Nguyễn Thị Định,... Vì thế, Bác Hồ đã tặng quân và dân Nam Bộ danh hiệu “Thành đồng Tổ quốc”.
Câu chuyện Lịch sử
“BÌNH TÂY ĐẠI NGUYÊN SOÁI" TRƯƠNG ĐỊNH
Trương Định quê ở xã Tịnh Khê (thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi). Ngay khi thực dân Pháp đánh chiếm Gia Định, ông đã chỉ huy nghĩa quân phối hợp với quan quân triều đình anh dũng chống giặc. Cuộc khởi nghĩa do Trương Định lãnh đạo đã thu hút đông đảo nhân dân và quan quân triều đình có tinh thần chống Pháp tham gia. Năm 1862, Trương Định đã khước từ chức Lãnh binh tại An Giang và ở lại cùng nhân dân chống Pháp. Nhân dân đã suy tôn ông là "Bình Tây Đại Nguyên soái". Trong một trận chiến đấu, khi bị thương nặng ông đã tự sát để bảo toàn khí tiết.
Hình 5. Trương Định được suy tôn làm Bình Tây Đại Nguyên soái (tranh vẽ)
(Theo Đinh Xuân Lâm, Trương Hữu Quýnh (Chủ biên),
Từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam, Sđd)
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Nguyễn Thị Định là người khởi xướng và là lãnh đạo chủ chốt của phong trào Đồng khởi ở tỉnh Bến Tre. Sau đó, bà giữ chức Phó Tư lệnh các lực lượng vũ trang giải phóng miền Nam Việt Nam,... Bà có nhiều đóng góp cho thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Hình 6. Nguyễn Thị Định (1920 - 1992)
LUYỆN TẬP
1. Hãy hoàn thiện bảng mô tả (theo gợi ý dưới đây) về một số nét văn hoá tiêu biểu của đồng bào Nam Bộ.
| TT | Một số nét văn hoá | Điểm nổi bật |
| 1 | Nhà ở | ? |
| 2 | Chợ nổi | ? |
| 3 | Vận tải đường sông | ? |
| 4 | ... | ... |
2. Em hãy viết một đoạn văn ngắn (khoảng 4 – 5 câu) bày tỏ cảm nghĩ về truyền thống yêu nước, cách mạng của đồng bào Nam Bộ.
VẬN DỤNG
Liên hệ và cho biết điểm giống hoặc khác nhau trong đời sống văn hoá của người dân Nam Bộ so với địa phương em hoặc địa phương khác mà em biết.
