(Trang 62)
Sau khi học xong bài này, em sẽ:
- Mô tả được một số biện pháp cơ bản xử lí môi trường trước và sau nuôi thủy sản.
- Trình bày được ứng dụng công nghệ sinh học trong xử lí môi trường nuôi thủy sản.
Mở đầu
Ngoài biện pháp sử dụng hệ thực vật (Hình 12.1), còn có những biện pháp nào khác được sử dụng để xử lí môi trường nuôi thủy sản? Công nghệ sinh học có vai trò như thế nào trong xử lí môi trường nuôi thủy sản?
Hình 12.1. Xử lí nước nuôi thủy sản bằng hệ thực vật
I. MỘT SỐ BIỆN PHÁP XỬ LÍ MÔI TRƯỜNG NUÔI THỦY SẢN
1. Xử lí nước trước khi nuôi thủy sản
Nguồn nước ảnh hưởng trực tiếp tới các hoạt động sống, sinh trưởng, phát triển của các động vật thuỷ sản, vì vậy cần xử lí nguồn nước trước khi nuôi thuỷ sản. Các loại hoá chất sử dụng phải phù hợp và nằm trong danh mục cho phép. Tuỳ vào điều kiện thực tiễn và loài thuỷ sản mà có biện pháp xử lí khác nhau, tuy nhiên đều cần tiến hành theo một số bước cơ bản như Hình 12.2.
Bước 1. Lắng lọc
Mục đích của lắng lọc là để loại trừ rác, cá tạp, các tạp chất lơ lửng trong nước.
Bước 2. Diệt tạp, khử khuẩn
Bước này nhằm tiêu diệt các vi sinh vật có hại, mầm bệnh cũng như một số ấu trùng không mong muốn.
Bước 3. Khử hóa chất
Khử hóa chất nhằm loại bỏ dư lượng hóa chất sử dụng trong bước 2.
Bước 4. Bón phân gây màu
Bón phân nhằm bổ sung dinh dưỡng cho các loài sinh vật phù du phát triển, từ đó cung cấp nguồn thức ăn tự nhiên cho động vật thủy sản, tạo oxygen, hấp thụ các chất độc sinh ra từ thức ăn dư thừa và chất thải của động vật trong quá trình nuôi, hạn chế sự phát triển tảo đáy.
Hình 12.2. Các bước cơ bản xử lí nguồn nước trước khi nuôi thuỷ sản
(Trang 63)
Khám phá
Quan sát Hình 12.3 và mô tả các bước xử lí nước trước khi nuôi tôm.
Bước 1. Cấp nước vào ao lắng qua túi lọc nhằm loại bỏ rác, ấu trùng, tôm, cua còng, ốc, côn trùng, cá tạp. Để lắng từ 3 đến 7 ngày.
Bước 2. Kích thích trứng tôm, ốc, côn trùng, cá tạp nở thành ấu trùng bằng cách chạy quạt nước liên tục khoảng 2-3 ngày.
Bước 3. Sử dụng hóa chất thích hợp (cholorine, thuốc tím,...) để diệt tạp, diệt khuẩn.
Bước 4. Quạt nước liên tục trong 10 ngày để phân hủy dư lượng hóa chất. Kiểm tra dư lượng hóa chất trong nước bằng thuốc thử đặc hiệu.
Bước 5. Lấy nước từ ao lắng đã được xử lí vào ao nuôi qua túi lọc.
Hình 12.3. Các bước xử lí nước trước khi nuôi tôm
2. Xử lí nước sau khi thu hoạch thủy sản
Nước sau quá trình nuôi thuỷ sản có chứa nhiều chất độc hại (sinh ra từ thức ăn thừa, chất thải của động vật thuỷ sản, xác động vật thuỷ sản,...) đối với môi trường và con người. Do vậy, phải có các biện pháp xử lí nước thải nuôi thuỷ sản. Một số biện pháp xử lí thường được áp dụng như:
a) Sử dụng hệ vi sinh vật
Tuyển chọn và bổ sung hệ vi sinh vật có lợi, có khả năng phân giải các chất hữu cơ và các chất độc vào môi trường sau nuôi thuỷ sản. Hệ vi sinh vật này sẽ phân giải các chất hữu cơ và chất độc hại có trong môi trường sau nuôi thuỷ sản, nhờ đó tạo sự ổn định chất lượng nước sau khi xử lí.
b) Sử dụng hệ động, thực vật
Sử dụng các loại thực vật phù du, tảo hay rong, rêu để hấp thụ chất độc hại có trong nước nuôi thuỷ sản. Sau đó, dùng các động vật ở vùng nước ven biển như nghêu, sò huyết, hàu,... để tiêu thụ thực vật phù du và tảo để làm sạch nước.
II. ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ SINH HỌC TRONG XỬ LÍ MÔI TRƯỜNG NUÔI THỦY SẢN
1. Ứng dụng công nghệ sinh học trong xử lí chất thải hữu cơ
Ứng dụng công nghệ sinh học để tuyển chọn các chủng vi khuẩn an toàn đối với thuỷ sản, đồng thời có khả năng phân giải các chất thải hữu cơ trong môi trường nuôi thuỷ sản; nhân nuôi và tạo chế phẩm vi sinh vật, bổ sung chế phẩm vào môi trường nuôi thuỷ sản.
Một số loài vi sinh vật phổ biến thường được sử dụng để bổ sung vào môi trường nuôi thuỷ sản như Bacillus subtilis, Bacillus licheniformis, Lactobacillus acidophilus, Saccharomyces cerevisiae, Rhodopseudomonas palustris...
(Trang 64)
Các vi sinh vật này sẽ nhanh chóng phân giải chất thải hữu cơ. Khi nguồn chất thải bị phân huỷ đồng nghĩa với nguồn thức ăn của vi sinh vật sẽ bị hạn chế, dẫn đến giảm sự sinh trưởng.
Ứng dụng công nghệ sinh học để tách chiết và thu nhận các loại enzyme có khả năng phân giải chất hữu cơ trong nước nuôi thuỷ sản như amylase, protease, cellulase,... Những enzyme này sau đó được đưa vào môi trường nuôi thủy sản để xử lí các chất thải hữu cơ.
2. Ứng dụng công nghệ sinh học trong xử lí khí độc
Ứng dụng công nghệ sinh học để tuyển chọn các chủng vi sinh vật có khả năng phân giải khí độc có trong môi trường nuôi thuỷ sản (NH3, NO2, H2S,...), sau đó nhân lên với lượng lớn và bổ sung vào môi trường nuôi thuỷ sản. Hai nhóm vi khuẩn phổ biến tham gia vào quá trình chuyển hoá nitrogen trong nước, được ứng dụng phổ biến là Nitrosomonas spp và Nitrobacter spp. Quá trình chuyển hóa được mô tả trong Hình 12.4.
| Thức ăn của cá | Cá | Thực vật thủy sinh | Loại bỏ bằng cách thay nước | ||||
| Chất thải của cá | Xác động, thực vật | Hấp thụ bởi thực vật | |||||
| Ammonia (NH3) gây độc cho cá | Nitrate (NO3-) không độc hại với hàm lượng nhỏ (<50 mg/L) | ||||||
| Chuyển hóa bởi vi khuẩn Nitrosomonas | Nitrite (NO2) gây độc cho cá | Chuyển hóa bởi vi khuẩn Nitrobacter |
Hình 12.4. Quá trình chuyển hóa nitrogen trong môi trường nuôi thủy sản nhờ vi sinh vật
3. Ứng dụng công nghệ sinh học trong xử lí vi sinh vật gây hại
Trong nước nuôi thuỷ sản có chứa các vi sinh vật gây bệnh. Ứng dụng công nghệ sinh học để phân lập, tuyển chọn vi sinh vật có lợi, có khả năng đối kháng với vi sinh vật gây bệnh có trong môi trường nuôi thuỷ sản. Các vi sinh vật có lợi được đưa vào môi trường nuôi thuỷ sản để tiêu diệt hoặc ức chế vi sinh vật gây bệnh. Trong số này, một số loài vi khuẩn có hoạt tính probiotics như: Bacillus spp., Enterococus spp., Lactobacillus spp,... hay một số loài có khả năng sinh chất kháng khuẩn thuộc nhóm Streptomyces là được sử dụng phổ biến hơn cả.
Kết nối năng lực
Sử dụng internet, sách, báo,... để tìm hiểu về các ứng dụng của công nghệ sinh học trong xử lí môi trường nuôi thủy sản.
Luyện tập
1. Mô tả một số biện pháp xử lí môi trường trước và sau nuôi thủy sản. Liên hệ thực tiễn ở địa phương em.
2. Trình bày một ứng dụng công nghệ sinh học trong xử lí môi trường nuôi thủy sản.
Vận dụng
Đề xuất biện pháp xử lí môi trường nuôi một loài động vật thủy sản phù hợp với thực tiễn ở địa phương em.
