(Trang 26)
Sau khi học xong bài này, em sẽ:
- Giải thích được việc bố trí thời vụ trồng rừng.
- Mô tả được kĩ thuật trồng và chăm sóc rừng.
Mở đầu
Trồng rừng thường được thực hiện vào những thời gian nào trong năm? Trồng rừng như thế nào là đúng kĩ thuật? Chăm sóc rừng trồng (Hình 5.1) gồm những công việc nào?
Hình 5.1. Chăm sóc rừng
I. TRỒNG RỪNG
1. Thời vụ trồng rừng
Rừng sau khi trồng phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện tự nhiên. Trồng rừng đúng thời vụ sẽ giúp cây rừng có tỉ lệ sống cao, sinh trưởng và phát triển tốt. Ở nước ta thời vụ trồng rừng được xác định như sau:
Bảng 5.1. Thời vụ trồng rừng ở nước ta
| Khu vực | Thời vụ trồng | Lí do |
| Miền Bắc | Mùa xuân hoặc mùa hè (từ tháng 2 đến tháng 7) | Thời tiết mát, đủ ẩm |
| Miền Trung | Mùa mưa (từ tháng 9 đến tháng 12) | Thời tiết mát, đủ ẩm |
| Miền Nam | Mùa mưa (từ tháng 5 đến tháng 11) | Thời tiết mát, đủ ẩm |
Tuy nhiên, cần phải xem xét kĩ điều kiện cụ thể ở từng nơi trồng rừng để lựa chọn thời vụ trồng rừng hợp lí.
Khám phá
Giải thích cơ sở của việc lựa chọn thời vụ trồng rừng ở các vùng miền khác nhau của nước ta.
2. Kĩ thuật trồng rừng
a) Trồng rừng bằng gieo hạt thẳng
Chuẩn bị đất gieo: Tiến hành làm đất toàn diện hay cục bộ (theo hàng hoặc theo khóm).
Chuẩn bị hạt giống: Hạt giống cần có phẩm chất tốt hơn so với hạt gieo trong vườn ươm. Hạt trước khi đem gieo cần được xử lí để tăng khả năng nảy mầm.
(Trang 26)
Kĩ thuật gieo hạt:
- Phương thức gieo toàn diện: gieo hạt đồng đều trên toàn bộ diện tích đất gieo.
- Phương thức gieo cục bộ có 2 phương pháp là gieo theo hàng và gieo theo khóm. Gieo theo hàng bằng cách cứ một cự li nhất định rạch một hàng, gieo hạt trên hàng liên tục hoặc gián đoạn. Gieo hạt theo khóm bằng cách cứ một cự li nhất định thì làm đất theo hố hoặc theo ô, mỗi hố gieo từ 3 hạt đến 5 hạt.
Ưu, nhược điểm:
- Ưu điểm: thích hợp với đặc tính sinh vật học của cây, bộ rễ cây phát triển tự nhiên, có thể gieo trên các vùng đất rộng.
- Nhược điểm: số lần chăm sóc nhiều, tốn nhiều hạt giống, cây con mọc lên từ hạt dễ bị côn trùng tấn công.
b) Trồng rừng bằng cây con
Chuẩn bị hố trồng:
- Đào hố: Đào đúng vị trí, kích thước phù hợp với từng loại cây. Thông thường, kích thước hố trồng khoảng 30 cm x 30 cm x 30 cm hoặc 40 cm x 40 cm x 40 cm.
- Bón lót: Bón lót bằng phân hữu cơ hoặc phân NPK với liều lượng phù hợp, sau đó lấp hố bằng đất tầng mặt.
Chuẩn bị cây giống: Cây giống phải khỏe mạnh, không bị sâu, không bị bệnh; đảm bảo tiêu chuẩn về tuổi, chiều cao, đường kính rễ.
Kĩ thuật trồng:
- Trồng bằng cây con rễ trần: Tạo lỗ trong hố trồng, đặt cây vào, lấp đất, nén đất và vun gốc. Kĩ thuật này giúp bảo vệ bộ rễ tránh khô héo vì nắng, gió hay dập nát.
- Trồng bằng cây con có bầu: Tạo lỗ trong hố trồng, rạch và xé bỏ vỏ bầu, đặt bầu cây vào, lấp đất và nén đất lần thứ nhất, lấp đất và nén đất lần thứ hai rồi vun gốc. Chú ý không được làm vỡ bầu cây.
Ưu, nhược điểm:
- Ưu điểm: Cây con có sức đề kháng tốt nên tỉ lệ sống cao, tiết kiệm hạt giống, giảm số lần và thời gian chăm sóc.
- Nhược điểm: Quá trình sản xuất cây con phức tạp, đòi hỏi chi phí sản xuất cao, giá thành vận chuyển cây con cao hơn hạt giống, cây con dễ bị tổn thương cơ giới, hệ rễ bị biến dạng trong quá trình ươm cây và vận chuyển.
Khám phá
So sánh ưu, nhược điểm của trồng rừng bằng gieo hạt thẳng và trồng rừng bằng cây con.
Kết nối năng lực
Mô tả kĩ thuật trồng một loài cây rừng mà em biết.
(Trang 27)
II. CHĂM SÓC RỪNG
Chăm sóc rừng giúp tăng tỉ lệ sống, rừng trồng sinh trưởng và phát triển tốt, sớm ổn định và cho sản phẩm. Các hoạt động chăm sóc rừng bao gồm:
1. Làm cỏ, vun xới
Làm cỏ, vun xới định kì trong khoảng 3 năm liên tục sau khi trồng. Số lần làm cỏ, vun xới trong từng năm tùy thuộc tình hình cụ thể. Thời điểm làm cỏ, vun xới tốt nhất là ngay trước thời kì cỏ dại sinh trưởng mạnh nhất hoặc trước khi bón phân thúc.
Làm cỏ, vun xới có tác dụng làm cho đất tơi xốp, tăng khả năng thấm nước, trừ cỏ dại cạnh tranh thức ăn với cây rừng và phá bỏ nơi ẩn nấp của sâu bệnh hại.
Có thể làm cỏ, vun xới toàn diện hoặc cục bộ. Phương thức toàn diện áp dụng cho địa hình bằng phẳng, phương thức cục bộ: áp dụng cho địa hình đất dốc. Có thể làm theo dải hoặc theo hố.
Khám phá
Vì sao nên làm cỏ, vun xới trước khi bón phân thúc?
2. Bón phân thúc
Bón phân thúc giúp nâng cao độ phì của đất và khả năng sinh trưởng, phát triển của rừng, nâng cao sản lượng và chất lượng sản phẩm thu hoạch. Loại phân bón, liều lượng, thời gian và phương pháp bón tùy thuộc các nhân tố cụ thể như điều kiện lập địa, loài cây, giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây.
3. Tưới nước
Tưới nước giúp nâng cao tỉ lệ sống và khả năng sinh trưởng, phát triển của cây rừng. Lượng nước tưới, số lần tưới phải căn cứ vào đặc điểm phân bố nông - sâu của hệ rễ, quy luật sinh trưởng của loài cây trong từng năm, từng giai đoạn tuổi và điều kiện lập địa để quyết định.
4. Tỉa cành, tỉa thưa
Tỉa cành giúp nâng cao hiệu quả quá trình trao đổi chất, cây sinh trưởng nhanh, giảm khuyết tật, nâng cao chất lượng gỗ. Dùng kéo, dao sắc, cưa,... để cắt bỏ các cành phía dưới 1/3 chiều dài của tán cây. Tiến hành tỉa cành vào đầu mùa khô, trong những ngày thời tiết khô ráo, thường kết hợp với làm cỏ, phát dọn dây leo và vun xới.
Tỉa thưa nhằm đảm bảo mật độ rừng trồng. Trong trường hợp gieo hạt thẳng hoặc một hố trồng nhiều cây thì cây rừng ổn định, tiến hành tỉa bớt các cây trong hố trồng, mỗi hố chỉ để lại một cây để chăm sóc, nuôi dưỡng. Cây con tỉa thưa có thể tận dụng để trồng dặm hoặc đem ươm để phục vụ cho các mục đích khác.
5. Trồng dặm
Sau khi trồng 20-30 ngày, phải kiểm tra tỉ lệ sống, nếu đạt dưới 85% phải trồng dặm, nếu trên 85% thì chỉ trồng dặm ở những nơi cây chết tập trung, kĩ thuật trồng dặm như trồng chính.
(Trang 29)
Sau một năm, nếu tỉ lệ sống chưa đạt 85% thì phải tiếp tục trồng dặm bằng cây con của năm trước
Khám phá
Quan sát, nêu tên, ý nghĩa các biện pháp chăm sóc rừng phù hợp trong Hình 5.2.
Hình 5.2. Một số biện pháp chăm sóc rừng
Kết nối năng lực
Nêu thực trạng chăm sóc rừng trồng ở nước ta.
Luyện tập
1. Nêu các thời vụ trồng rừng chính ở nước ta. Giải thích vì sao thời vụ trồng rừng ở miền Bắc, miền Trung, miền Nam khác nhau.
2. Mô tả kĩ thuật trồng rừng bằng hạt và bằng cây con. Nêu ưu, nhược điểm của từng phương pháp.
3. Hãy mô tả kĩ thuật chăm sóc rừng
Vận dụng
Hãy đề xuất thời vụ và kĩ thuật trồng rừng phù hợp cho một loài cây rừng mà em biết.
