Trang 65
Một số hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường: đặc điểm và tác dụng
| 1. Chỉ ra nét độc đáo, khác lạ trong kết hợp từ “buồn điệp điệp" ở dòng mở đầu bài thơ Tràng giang (Gợi ý: Tìm những kết hợp từ khác có “điệp điệp" nhưng mang tính phổ biến hơn để so sánh với trường hợp đã nêu). 2. Phân tích lí do khiến cụm từ “sâu chót vót" trong bài thơ Tràng giang gây được ấn tượng đặc biệt với người đọc. 3. Hãy nhận diện và phân tích ý nghĩa của hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường được thể hiện trong hai dòng thơ sau (trích Tràng giang): Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu, Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều. 4. Phân tích giá trị biểu đạt của dấu hai chấm ở dòng thơ “Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa" trên cơ sở liên hệ đến chức năng thông thường của dấu hai chấm trong văn bản. 5. Trong bài Tì bà của Bích Khê, hai dòng thơ cuối được tác giả viết như sau: Ô! Hay buồn vương cây ngô đồng Vàng rơi! Vàng rơi: Thu mênh mông. (Bích Khê, Tinh huyết, Trọng Miên xuất bản, 1939) Ở một số bản in về sau, hai dòng thơ trên đã có một biến đổi: Ô hay buồn vương cây ngô đồng Vàng rơi! Vàng rơi: Thu mênh mông. (Thơ Bích Khê, Sở Văn hoá và Thông tin Nghĩa Bình, 1988) | Nhận biết những hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường. • Để nhận ra những hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong sáng tác văn học, phải nắm vững những quy ước ngôn ngữ có tính chuẩn mực của tiếng Việt, đồng thời biết thực hiện việc đối chiếu, so sánh các phương án sử dụng ngôn ngữ khác nhau. • Một số hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong sáng tác văn học. - Tạo ra những kết hợp từ trái logic nhằm “lạ hoá" đối tượng được nói tới. Ví dụ: + Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều (Xuân Diệu, Vội vàng) + Thêm yêu Hà Nội vắng đầy cả em. (Tế Hanh, Hà Nội vắng em) - Sử dụng hình thức đảo ngữ để nhấn mạnh đặc điểm nào đó của đối tượng miêu tả, thể hiện. Ví dụ: + Lắt lẻo cành thông cơn gió thốc (Hồ Xuân Hương, Đèo Ba Dội) + Mấy chùm trước giậu hoa năm ngoái (Nguyễn Khuyến, Thu vịnh) - Cung cấp nét nghĩa mới cho từ ngữ nhằm đưa đến phát hiện bất ngờ về đối tượng được đề cập. Ví dụ: + Vừa thoáng tiếng còi tàu Lòng đã Nam đã Bắc (Xuân Quỳnh, Sân ga chiều em đi) + Cột đèn rớm điện Là chiều Bích Câu (Lê Đạt, Chiều Bích Câu) |
Trang 66
| Xét theo định hướng thực hành tiếng Việt của bài học, theo bạn, nguyên nhân của sự biến đổi trên có thể là gì? Dựa vào rõ sự bản in bài thơ năm 1939, hãy làm sáng tạo trong cách sử dụng từ ngữ của nhà thơ ở điểm này. | - Bổ sung chức năng mới cho dấu câu (khi trình bày văn bản trên giấy). Ví dụ: + Ngẩng đầu ngắm mãi chưa xong nhớ, Hoa bưởi thơm rồi: đêm đã khuya (Xuân Diệu, Buồn trắng) + Non xanh ngây cả buồn chiều, Nhân gian e cũng tiêu điều dưới kia. (Huy Cận, Thu rừng) |
