(Trang 122)
Một số điều cần lưu ý khi đọc văn bản:
- Tóm tắt nội dung văn bản.
- Xác định người kể chuyện trong văn bản và ý nghĩa của việc triển khai câu chuyện theo lời kể của nhân vật này.
- Tìm hiểu khát vọng tình yêu tự do, ước mong hạnh phúc và cách ứng xử nhân văn của người từng chịu cuộc đời đau khổ được thể hiện qua văn bản.
- Liên hệ với văn bản Lời tiễn dặn để rút ra những nhận định phù hợp, cần thiết về hướng tiếp nhận các truyện thơ của một số cộng đồng dân tộc thiểu số ở Việt Nam.
Nàng Ởm nhắn nhủ(*)
(Trích Nàng Ởm - chàng Bồng Hương – truyện thơ dân tộc Mường)
Nàng Ờm và chàng Bồng Hương quê ở đất Cành Nành(1), làng Ca Da(2), mường Kỳ Ống(3), là bạn bè từ thuở nhỏ, lớn lên, yêu nhau và mong được kết đôi vợ chồng. Nhưng do cha mẹ nàng Ờm ngăn trở, cấm đoán nghiệt ngã, họ đã tự kết liễu đời mình. Trở thành vợ chồng ở thế giới bên kia, linh hồn họ vẫn quẩn quanh trên núi Làn Ai(4) để kể lại câu chuyện của mình cho những người còn sống rút ra bài học; mong các đôi lứa khác được sum vầy, hạnh phúc, không phải chịu số phận bất hạnh như họ.
(*) Nhan đề văn bản do người biên soạn sách giáo khoa đặt.
(1)(2), (3), (4) Cành Nành, Ca Da, Kỳ Ống, Làn Ai các địa danh gọi theo tiếng Mường, gần với địa bàn cư trú của đồng bào dân tộc Mường ở Thanh Hoá.
(Trang 123)
Các cố(1), các mẹ ơi!
Hôm nay trăng sáng đẹp trời
Em kể lại kiếp khốn(2) cho các mẹ biết
Em kể lại kiếp khổ cho các mẹ hay
Cái chuyện con Õm
Trên núi Làn Ai
Quê nhà Ờm ở đất Cành Nành
Làng Ca Da, mường Kỳ Ống
Để các mẹ suy đi nghĩ lại
Mà thương cho cái kiếp con người
Các mẹ sống trên đời
Đừng chê người ăn ngón
Các cố, các mẹ ơi!
Cửa nhà em bận lắm
Chàng Bồng Hương lắm việc nhiều công
Buổi sớm, đi đánh lưới sông cái
Buổi chiều, đi đánh chài sông con
Tối tăm săn hổ trên non một mình
Còn em, buổi sáng chăn con lợn, con gà
Buổi chiều, em đi cấy, đi hái
Giữa đêm, anh đan chài vóng cái(3)
Về sáng, anh đan lưới vóng ngoài(4)
Em thì vào ra cửi canh may vá
Giờ nhà em lắm cá
Giờ nhà em nhiều cơm
(1) Cố: nghĩa như từ cụ, dùng để gọi người già cả với hàm ý tôn kính.
(2) Kiếp khốn: cuộc đời cơ cực, đau khổ.
(3), (4) Vóng cái, vòng ngoài: các dụng cụ đánh bắt cá ở suối, khe của một số đồng bào miền núi Thanh Hoá.
(Trang 124)
Tình chồng thắm thiết hơn
Nghĩa vợ như đêm trăng sáng
Đêm đã khuya, ngày đã rạng
Các mẹ ở lại sống lâu trăm năm
Các mẹ ở lại thêm trăm ngàn tuổi
Nên bố nên mẹ, trong bản trong làng
Mừng các mẹ giàu sang
Để em quay chân trở lại
Quay mặt về núi Làn Ai
Em muốn ăn chơi ở chơi
Nói cái kiếp khốn cho các mẹ đỡ thương
Nói cái kiếp khổ cho các mẹ đỡ tủi
Nhưng em không về, con gà nó đợi
Nếu em không về, con lợn nó mong
Gà nó bới rẫy bông
Lợn ăn rông phá ha
Ngày nào trăng rằm
sáng Mời các mẹ lên thăm cửa thăm nhà
Để biết lối vào đường ra
Cho đỡ thương đỡ nhớ
Núi Làn Ai nghèo tiền nghèo của
Nhưng Làn Ai giàu nghĩa giàu tình.
(Hoàng Anh Nhân sưu tầm, biên dịch,
Trung tâm Khoa học và Nhân văn quốc gia, Tổng tập văn học Việt Nam, tập 41,
NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2000, tr. 396 - 397)
