Trang 37
YÊU CẦU CẦN ĐẠT
• Biết nhận xét và đánh giá sản phẩm được tạo ra từ phần mềm JJazzLab.
• Phối nhạc được một số bài hát.
• Sử dụng linh hoạt và hiệu quả phần mềm hoà âm tự động trong các hoạt động âm nhạc.
MỞ ĐẦU
Nghe bài Song from a secret garden trong nội dung Nhạc cụ (phần Lựa chọn) sách giáo khoa Âm nhạc 12 Cánh Diều và xác định các ô nhịp chuyển đoạn của bản nhạc.
KIẾN THỨC MỚI
1. Bảng hợp âm
1.1. Nhập hợp âm, tên đoạn, số chỉ nhịp
✔ Bước 1: Nhấp đúp chuột trái hoặc nhấn Enter vào ô nhịp cần nhập hợp âm.
✔ Bước 2: Nhập kí hiệu hợp âm (nhập nhiều hợp âm trong một nhịp bằng cách sử dụng phím cách giữa các tên hợp âm).
✔ Bước 3: Nhập tên đoạn nhạc vào ô Section (chỉ nhập vào ô nhịp đầu tiên của đoạn).
✔ Bước 4: Nhập số chỉ nhịp vào ô Time sig. (chỉ nhập vào ô nhịp đầu tiên của đoạn).
✔ Bước 5: Nhấn Enter để hoàn thành.
Trang 38
1.2. Bảng lệnh hợp âm
Nhấp chuột phải lên ô nhịp được chọn để mở bảng lệnh.
Chỉnh tên hợp âm, tên đoạn và số chỉ nhịp.
Đặt ô nhịp kết bài.
Chèn đoạn nhạc mới.
Chèn ô nhịp.
Xoá ô nhịp.
Phát nhạc từ ô nhịp đang chọn.
Phát đoạn nhạc.
Tạo bài luyện tập mới.
Cắt ô nhịp.
Sao chép.
Dán.
Xoá hợp âm.
Chọn tất cả bài.
Chọn tất cả hợp âm.
Chuẩn hoá nốt nhạc cho đúng nhịp.
Dồn đoạn nhạc xuống dòng.
2. Bảng cấu trúc
2.1. Bảng hiện thị cấu trúc bài
Sau khi thiết lập các đoạn (Section) trong bảng hợp âm, bảng cấu trúc sẽ hiển thị như sau:
Trang 39
2.2. Bảng lệnh cấu trúc
Nhấp chuột phải lên đoạn (section) được chọn, bảng lệnh sẽ hiển thị như sau.
Đổi tên đoạn.
Thay đổi tiết điệu.
Chèn đoạn.
Nhân bản đoạn nhạc.
Xoá đoạn.
Phát từ đoạn này.
Phát từ đầu đoạn nhạc.
Cắt đoạn nhạc và đưa vào bộ nhớ đệm.
Sao chép.
Dán đoạn nhạc.
Chọn tất cả các đoạn nhạc.
3. Bảng Song Part
Bảng thông số đoạn nhạc
Trang 40
1️⃣ Tên đoạn.
2️⃣ Song Part #1: Chọn tiết điệu đệm.
✔ Bước 1: Mở Bảng Song Part và nhấn vào tên của tiết tấu để mở bảng chọn.
✔ Bước 2: Chọn phong cách tiết tấu phù hợp với bài hát. Nhấn nút 
để nghe thử âm thanh.
✔ Bước 3: Nhấn OK.
Cửa sổ chọn tiết tấu
1. Chọn tiết tấu phù hợp
2. Nghe thử
3️⃣ Variation: biến thể của tiết điệu đệm. Có 4 loại biến thể để sử dụng gồm: Intro, Main, Ending, Fills.
4️⃣ Intensity: sử dụng công cụ để tăng hoặc giảm cường độ của các nốt nhạc.
5️⃣ Fill: dồn, báo trống vào ô nhịp cuối cùng của mỗi đoạn nhạc.
6️⃣ Mute: nhạc cụ được chọn sẽ bị tắt tiếng.
7️⃣ Marker: điểm đánh dấu.
8️⃣ Tempo: điều chỉnh chậm hoặc tăng tốc độ của đoạn nhạc.
9️⃣ Drums transform: thay đổi một số nốt trong phần drums của đoạn nhạc. Ví dụ: thay đổi âm lượng hoặc âm sắc của hi-hat.
🔟 Custom Phrase: tạo một câu nhạc với sự ứng biến cá nhân.
Trang 41
4. Bång Mix Console
1️⃣ Thanh chức năng (Menu).
2️⃣ Âm lượng tổng thể.
3️⃣ Tắt âm thanh từng kênh.
4️⃣ Solo (phát riêng kênh).
5️⃣ Chỉnh PAN (vị trí của nhạc cụ trong không gian âm thanh Stereo).
6️⃣ Hiệu ứng vang.
7️⃣ Hiệu ứng vọng (echo).
8️⃣ Âm lượng của nhạc cụ.
9️⃣ Âm sắc nhạc cụ.
5. Quy trình hoà âm tự động cho ca khúc
5.1. Phân tích cấu trúc bài
– Xác định giọng của ca khúc.
– Xác định tốc độ.
– Xác định tính chất, phong cách âm nhạc của ca khúc.
– Cấu trúc, chia đoạn và câu nhạc.
– Phối hoà âm cho ca khúc là quá trình chọn lựa hợp âm đệm sao cho phù hợp với giai điệu và các phong cách âm nhạc. Quá trình phối hợp âm gồm các bước sau:
+ Xác định các hợp âm chính và phụ của giọng.
+ Lựa chọn hợp âm phù hợp với giai điệu.
5.2. Nhập hợp âm, tên đoạn, số chỉ nhịp
Trên bản nhạc đã được hoà âm ở bước trên, nhập hợp âm từng đoạn vào phần mềm. Các thao tác lần lượt gồm:
– Nhập hợp âm đoạn nhạc mở đầu.
Trang 42
– Nhập hợp âm đoạn A.
– Nhập hợp âm đoạn B.
– Nhập hợp âm vòng kết.
5.3. Xây dựng cấu trúc bài
Lựa chọn tiết điệu đệm phù hợp với phong cách âm nhạc đã được xác định ở bước chuẩn bị. Tiết điệu đệm phù hợp với phong cách âm nhạc sẽ giúp cho ca khúc vang lên đạt được hiệu quả tốt hơn.
5.4. Chọn thông số phù hợp trên bảng Song Part
Trong phần mềm JJazzLab, có nhiều biến thể để lựa chọn cho các đoạn của ca khúc. Quá trình làm nhạc đệm cần chọn biến thể (Intro, Main, Ending, Fills) phù hợp với tính chất âm nhạc của từng đoạn.
5.5. Điều chỉnh âm thanh trong Mix Console
Đây là bước quan trọng để hoàn thiện sản phẩm. Qua mỗi lần nghe lại, cần chú ý tới các khía cạnh khác nhau để chỉnh sửa những điểm chưa hợp lí.
5.6. Lưu dự án và xuất tệp tin .mid
Phần mềm hoà âm JJazzLab có thể xuất tệp tin ở định dạng MIDI (.mid) đảm bảo sự tương tích cao khi phát trên các thiết bị khác nhau.
6. Tiêu chí đánh giá sản phẩm được tạo ra từ phần mềm hoà âm tự động
Tính thẩm mĩ sản phẩm âm nhạc được tạo ra từ phần mềm hoà âm tự động được hoà âm phù hợp với giai điệu và phong cách của ca khúc, tạo ra một bản nhạc hài hoà, có tính thẩm mĩ.
Tính phù hợp: xác định các yếu tố giọng, phong cách âm nhạc, loại nhịp và nhịp độ cho phần đệm của ca khúc phù hợp với đối tượng sử dụng (người hát, người nghe...).
Chất lượng âm thanh: sản phẩm âm nhạc có chất lượng âm thanh tốt và đáp ứng yêu cầu sử dụng.
Tính sáng tạo và độc đáo: sản phẩm âm nhạc sẽ tốt hơn khi có tính độc đáo, những điểm mới và sáng tạo để có thể thu hút người nghe. Việc tạo ra các điểm nhấn, báo, kết câu, kết đoạn, kết bài hiệu quả và chọn được các âm sắc đặc trưng thể hiện sự thành thạo trong kĩ năng sử dụng phần mềm.
Tính tương thích: sản phẩm âm nhạc tốt cần tương thích với các thiết bị khác nhau. Sản phẩm có thể phát tốt trên máy vi tính, đàn phím điện tử hay thiết bị di động.
Trang 43
7. Thực hành hoà âm tự động ca khúc
Mong ước kỷ niệm xưa
Nhạc và lời: Xuân Phương
Vừa phải
Thời gian trôi qua mau chỉ còn lại những kỷ niệm. Kỷ niệm
thân yêu ơi sẽ còn nhớ mãi tiếng thầy cô. Bạn bè mến thương ơi sẽ còn nhớ
những lúc giận hờn. Để rồi mai chia ха lòng chợt dâng
niềm thiết tha nhớ bạn bè nhớ mái trường xưa. Đặt bàn
tay lên môi giữ chặt tiếng nấc nghẹn ngào. Thời gian sao đi mau xin hãy ngừng
trôi. Dù vẫn mãi luyến tiếc khi đã ха rồi. Bạn bè ơi
vang đâu dây còn giọng nói tiếng cười.
Những nỗi nhớ niềm thương gửi cho ai.
Nếu có ước muốn trong cuộc đời này. Hãy nhớ ước muốn cho thời gian
trở lại. Cho bao khát vọng đam mê cháy bỏng. Sẽ còn
Trang 44
mãi trong tim mọi người. Để tình yêu ước mơ mãi không
phai. Nếu có ước muốn trong cuộc đời này.
Hãy nhớ ước muốn cho thời gian trở lại. Bên nhau tháng ngày cho
nhau những hoài niệm. Để nụ cười còn mãi lắng trên hàng mi trên bờ
môi và trong những kỉ niệm xưa.
✔ Bước 1: Phân tích cấu trúc bài
Ca khúc Mong ước kỷ niệm xưa viết ở giọng ᏴᏏ, nhịp 4/4, tốc độ 80 BPM. Tiết điệu đệm là 16beatballadl.s474.prs với sơ đồ cấu trúc như sau:
| Tên đoạn | Số ô nhịp | Sơ đồ hợp âm |
| Dạo nhạc | 1-4 | ᏴᏏ - ᎬᏏ - ᏴᏏ - ᎬᏏ |
| Đoạn a1 | 5-16 | ᏴᏏ - Gm7 - ᎬᏏ - Dm D7 - Gm - ᎬᏏ - Dm Cm7, F - ᏴᏏ - ᎬᏏ - F |
| Đoạn a2 | 17-28 | ᏴᏏ - Gm7 - ᎬᏏ - Dm D7 - Gm - ᎬᏏ - Dm Cm7 - F - ᏴᏏ - ᏴᏏ7 |
| Đoạn b1 | 29-38 | ᎬᏏ - Gm, F/A - ᏴᏏ - Dm7 ᎬᏏ - ᏴᏏ - ᎬᏏm - Gm Cm7 - F |
| Đoạn b2 | 39-50 | ᎬᏏ - Gm, F/A - ᏴᏏ - Dm7 ᎬᏏ - ᏴᏏ - ᎬᏏm - Gm Cm7 - Fsus4, F - ᏴᏏ |
| Kết | 51 | ᏴᏏ |
Trang 45
✔ Bước 2: Nhập hợp âm, tên đoạn, số chỉ nhịp (xem lại hướng dẫn trang 37).
✔ Bước 3: Xây dựng cấu trúc.
✔ Bước 4: Chọn thông số phù hợp trên bảng Song Part (trang 39).
✔ Bước 5: Điều chỉnh âm thanh trên bảng Mix Console (trang 41).
✔ Bước 6: Lưu dự án và xuất file MIDI.
LUYỆN TẬP
– Luyện tập lần lượt sáu bước trong quy trình hoà âm tự động cho ca khúc.
– Nghe, nhận xét và đánh giá sản phẩm của các nhóm.
VẬN DỤNG
– Vận dụng các bước làm phần nhạc đệm cho các ca khúc trong chương trình môn Âm nhạc lớp 12.
– Ứng dụng quy trình tạo nhạc đệm cho một ca khúc tự chọn.
